umma1703919932

19 hours Translate

Translation is not possible.

РИСОЛА: Сўз — Мўминнинг Ўзлигидир Қуръон ва Суннатда сўзни ўйлаб айтишнинг улуғ ҳикмати ҳақида Ҳинд файласуфларидан бир гуруҳи бир жойга йиғилиб, Бузуржмеҳрнинг ф а_ зилатларидан баҳс этадилар, охирида унинг шошил- май, салмоқланиб гапириб, тингловчиларни махтал қилиб қўйишидан бўлак нуқсонини топа олмайдилар. Бузуржмеҳр бу гапни эшитиб, шундай жавоб беради: «Нима десам экан?» деб ўйлаш, «Нега шундай деб қўйдим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир». Дунёни хўп кўрган, сўз устаси чол, Сўзлашдан илгари аниқлар аҳвол. Оғзингга келганни валақлай берма, Кейинроқ сўзлайсан, бундан ғам ема. ________________________________________ ТИЛ — ҚАЛБНИНГ ОЙНАСИ Инсоннинг сўзи унинг қалбидаги сирларини очиб беради. Қуръон бизни огоҳлантиради: مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ «Оғзидан бирорта сўз чиқмаски, уни кузатувчи фаришта ёзиб турмаса». (Қоф, 18) Бу оят шунчаки огоҳлантириш эмас — ақлни қимирлатадиган, қалбни ларзага соладиган ҳақиқат: • Инсон ҳар секундида назоратда. • Ҳар бир сўз — абадий қайд этилади. • Ҳар бир ҷумла — тақдирида акс этади. Шунинг учун Бузуржмеҳр айтган ҳикмат: «Нима десам экан?» деб ўйлаш — «Нега шундай дедим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир», бевосита Қуръон маъноларининг ҳаётий тафсири. ________________________________________ ПАЙҒАМБАР ﷺ – СЎЗ ОДОБИНИНГ УЛУҒ ЎҚИТУВЧИСИ Расулуллоҳ ﷺ айтдилар: «Ким Аллоҳга ва Охират кунига ишонса, яхши сўз айтсин ёки жим турсин». (Бухорий ва Муслим) Бу ҳадис Ислом одобининг асосий қоидаси: ЯХШИ СЎЗ — МЎМИННИНГ ВАЗИФАСИ СУКУТ — УНГАОНИНГ ҚУҚОНИДИР Яхши сўз ишлари: • Қалбларни рози қилади. • Алоқаларни мустаҳкамлайди. • Зикр каби савоб олиб келади. Ёмон сўз ишлари: • Ўртани бузади, • Қалбни захарлайди, • Қофлатда ҳаловатни йўқотади. Набий ﷺ яна дедилар: «Банда Аллоҳ ғазабланадиган бир сўзни ўйламай айтади ва шу билан Жаҳаннамга 70 йиллик масофага тушади». (Термизий) Бир сўз — етмиш йиллик ҳалокат! Бир лаҳза — абадий оқибат! Шунинг учун уламолар шундай дейди: «Тил — бошқа аъзоларнинг таржимони… Агар уни тўғри сақласанг, қолган аъзолар ҳам тўғри бўлади». ________________________________________ СУКУТНИНГ ҚУДРАТИ — ҲИКОМАТ ВА ТАҚВО Бузуржмеҳрнинг жавоби: «Сукути ўйлаб туриш – пушаймонликдан яхшироқ» Бу сўз мусулмон уламолари ҳикмати билан бир тан: Али رضي الله عنه: «Сўз сенинг асиринг; айтсан — сен унинг асирисиз». Умар رضي الله عنه: «Сен сукут сақлаган ҳар бир сўз – сенга фойда; айтган ҳар бир сўз – ё фойда, ё зарар» Қуръонда эса Аллоҳ таоло шундай дейди: «Эй мўминлар! Шошмангиз…» (Ҳужурот, 1) Уламолар буни шундай тафсир қиладилар: “Бу оятда сўзда, ҳукмда, муносабатда шошилмаслик буйруқ қилинган”. ________________________________________ НИМА УЧУН СЎЗДА ШОШИЛМАСЛИК ТАҚВОДАН? Чунки: 1) Сўз қайта олмайди У оғиздан чиқиши билан тақдирга ёзилади. 2) Сўз қалбларни жароҳатлайди Ножоиз бир сўз — оила вайронига айланади. 3) Сўз гуноҳларни келтиради Ғийбат, бўҳтон, ҳақорат — шошиб чиқади. 4) Сўз инсоннинг ўзига ҳукм қилади Пайғамбар ﷺ: «Инсоннинг сўзи унинг ақлини кўрсатади». 5) Сукутининг савоби Расулуллоҳ ﷺ: «Сукути мўмин — ҳикмат» ________________________________________ ЎЙЛАБ СЎЗЛАШНИНГ ЕТТИ АФЗАЛЛИГИ 1. Одамларнинг қалбини енгил қилади Ҳар бир мулойим сўз — садақа. 2. Низоларни йиғмайди Шошилган жавоб — жанжал. 3. Назирингда обрў ошади Акли етган киши сўз билан эмас, хулқ билан кўринади. 4. Сўзи савоб бўлади Зикр, насийҳат, илм — тўғри сўздан бошланади. 5. Ўзи ҳам тинч бўлади Ўйламай айтилган сўздан кейин инсон йиллар пушаймон бўлади. 6. Қалб покланади Тил — қалбнинг ойнаси. Тилли пок — қалби пок. 7. Аллоҳ ҳузурида юз нурланади Яхши сўз – нур. Ёмон сўз – zulmat. ________________________________________ ХИКМАТНИНГ УЛУҒ ХУЛОСАСИ Бузуржмеҳр айтди: «Нима десам экан?» деб ўйлаш яхшироқ. Ислом айтди: «Яхши сўз айт ёки жим тур». Қуръон айтди: «Ҳар бир сўз ёзилади». Шунинг учун мўмин: • шошилмайди, • ўйлайди, • юраги билан ўлчайди, • нутқи билан адолат қилади. ________________________________________ ДУО اَللّٰهُمَّ أَلْهِمْنَا رُشْدَنَا وَاحْفَظْ أَلْسِنَتَنَا عَنْ كُلِّ مَا لَا يُرْضِيكَ «Эй Аллоҳ, бизга тўғри йўлни илҳом этгин ва тилимизга Сен рози бўлмайдиган ҳар бир сўздан ҳимоя қилгин».

РИСОЛА:

Сўз — Мўминнинг Ўзлигидир

Қуръон ва Суннатда сўзни ўйлаб айтишнинг улуғ ҳикмати ҳақида

Ҳинд файласуфларидан

бир гуруҳи бир жойга йиғилиб, Бузуржмеҳрнинг ф а_

зилатларидан баҳс этадилар, охирида унинг шошил-

май, салмоқланиб гапириб, тингловчиларни махтал

қилиб қўйишидан бўлак нуқсонини топа олмайдилар.

Бузуржмеҳр бу гапни эшитиб, шундай жавоб беради:

«Нима десам экан?» деб ўйлаш, «Нега шундай деб

қўйдим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир».

Дунёни хўп кўрган, сўз устаси чол,

Сўзлашдан илгари аниқлар аҳвол.

Оғзингга келганни валақлай берма,

Кейинроқ сўзлайсан, бундан ғам ема.

________________________________________

ТИЛ — ҚАЛБНИНГ ОЙНАСИ

Инсоннинг сўзи унинг қалбидаги сирларини очиб беради. Қуръон бизни огоҳлантиради:

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

«Оғзидан бирорта сўз чиқмаски, уни кузатувчи фаришта ёзиб турмаса».

(Қоф, 18)

Бу оят шунчаки огоҳлантириш эмас — ақлни қимирлатадиган, қалбни ларзага соладиган ҳақиқат:

• Инсон ҳар секундида назоратда.

• Ҳар бир сўз — абадий қайд этилади.

• Ҳар бир ҷумла — тақдирида акс этади.

Шунинг учун Бузуржмеҳр айтган ҳикмат:

«Нима десам экан?» деб ўйлаш — «Нега шундай дедим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир»,

бевосита Қуръон маъноларининг ҳаётий тафсири.

________________________________________

ПАЙҒАМБАР ﷺ – СЎЗ ОДОБИНИНГ УЛУҒ ЎҚИТУВЧИСИ

Расулуллоҳ ﷺ айтдилар:

«Ким Аллоҳга ва Охират кунига ишонса, яхши сўз айтсин ёки жим турсин».

(Бухорий ва Муслим)

Бу ҳадис Ислом одобининг асосий қоидаси:

ЯХШИ СЎЗ — МЎМИННИНГ ВАЗИФАСИ

СУКУТ — УНГАОНИНГ ҚУҚОНИДИР

Яхши сўз ишлари:

• Қалбларни рози қилади.

• Алоқаларни мустаҳкамлайди.

• Зикр каби савоб олиб келади.

Ёмон сўз ишлари:

• Ўртани бузади,

• Қалбни захарлайди,

• Қофлатда ҳаловатни йўқотади.

Набий ﷺ яна дедилар:

«Банда Аллоҳ ғазабланадиган бир сўзни ўйламай айтади ва шу билан Жаҳаннамга 70 йиллик масофага тушади».

(Термизий)

Бир сўз — етмиш йиллик ҳалокат!

Бир лаҳза — абадий оқибат!

Шунинг учун уламолар шундай дейди:

«Тил — бошқа аъзоларнинг таржимони… Агар уни тўғри сақласанг, қолган аъзолар ҳам тўғри бўлади».

________________________________________

СУКУТНИНГ ҚУДРАТИ — ҲИКОМАТ ВА ТАҚВО

Бузуржмеҳрнинг жавоби:

«Сукути ўйлаб туриш – пушаймонликдан яхшироқ»

Бу сўз мусулмон уламолари ҳикмати билан бир тан:

Али رضي الله عنه:

«Сўз сенинг асиринг; айтсан — сен унинг асирисиз».

Умар رضي الله عنه:

«Сен сукут сақлаган ҳар бир сўз – сенга фойда; айтган ҳар бир сўз – ё фойда, ё зарар»

Қуръонда эса Аллоҳ таоло шундай дейди:

«Эй мўминлар! Шошмангиз…»

(Ҳужурот, 1)

Уламолар буни шундай тафсир қиладилар:

“Бу оятда сўзда, ҳукмда, муносабатда шошилмаслик буйруқ қилинган”.

________________________________________

НИМА УЧУН СЎЗДА ШОШИЛМАСЛИК ТАҚВОДАН?

Чунки:

1) Сўз қайта олмайди

У оғиздан чиқиши билан тақдирга ёзилади.

2) Сўз қалбларни жароҳатлайди

Ножоиз бир сўз — оила вайронига айланади.

3) Сўз гуноҳларни келтиради

Ғийбат, бўҳтон, ҳақорат — шошиб чиқади.

4) Сўз инсоннинг ўзига ҳукм қилади

Пайғамбар ﷺ:

«Инсоннинг сўзи унинг ақлини кўрсатади».

5) Сукутининг савоби

Расулуллоҳ ﷺ:

«Сукути мўмин — ҳикмат»

________________________________________

ЎЙЛАБ СЎЗЛАШНИНГ ЕТТИ АФЗАЛЛИГИ

1. Одамларнинг қалбини енгил қилади

Ҳар бир мулойим сўз — садақа.

2. Низоларни йиғмайди

Шошилган жавоб — жанжал.

3. Назирингда обрў ошади

Акли етган киши сўз билан эмас, хулқ билан кўринади.

4. Сўзи савоб бўлади

Зикр, насийҳат, илм — тўғри сўздан бошланади.

5. Ўзи ҳам тинч бўлади

Ўйламай айтилган сўздан кейин инсон йиллар пушаймон бўлади.

6. Қалб покланади

Тил — қалбнинг ойнаси. Тилли пок — қалби пок.

7. Аллоҳ ҳузурида юз нурланади

Яхши сўз – нур. Ёмон сўз – zulmat.

________________________________________

ХИКМАТНИНГ УЛУҒ ХУЛОСАСИ

Бузуржмеҳр айтди:

«Нима десам экан?» деб ўйлаш яхшироқ.

Ислом айтди:

«Яхши сўз айт ёки жим тур».

Қуръон айтди:

«Ҳар бир сўз ёзилади».

Шунинг учун мўмин:

• шошилмайди,

• ўйлайди,

• юраги билан ўлчайди,

• нутқи билан адолат қилади.

________________________________________

ДУО

اَللّٰهُمَّ أَلْهِمْنَا رُشْدَنَا وَاحْفَظْ أَلْسِنَتَنَا عَنْ كُلِّ مَا لَا يُرْضِيكَ

«Эй Аллоҳ, бизга тўғри йўлни илҳом этгин ва тилимизга Сен рози бўлмайдиган ҳар бир сўздан ҳимоя қилгин».

Comment

Send as a message

Share on my page

Share in the group

24 hour Translate

Translation is not possible.

Туя ҳақида ҚУРЪОН الإبل نوع من الحيوان، جعله الله آية للمعتبرين. Туя — ҳайвон турларидан бири бўлиб, Аллоҳ таоло уни ибрат аҳли учун оят қилди. قال تعالى: {أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ} Аллоҳ таоло шундай деди: «Агар улар туяга қарамасларми — уни қандай яратилганига?» (Ғошия: 17) فالإبل من أعجب خلق الله، فيها من العِبَر ما يُدهش العقول. Туя — Аллоҳнинг энг ажойиб яратилган махлуқларидан бири; унда ақлни ҳайратга соладиган ибратлар бор. فهي تجمع في خلقتها بين القوة واللطف، والصبر والاحتمال، والجمال والمنفعة. Унинг яратилишида куч билан нафосат, сабр билан бардош, гўзаллик билан фойда жам бўлган. وهي سفينة الصحراء، تسير في الرمضاء أياما بلا ماء. У — саҳро кемаси, сувсизликда ҳам бир неча кун юра олади. وتحمل أثقالا إلى بلاد لم يكونوا بالغيه إلا بشق الأنفس. У оғир юкларни одам боролмайдиган ерларгача етказади. (Ишора — анкабут сураси, 19-оят мазмуни) فيها دليل على قدرة الخالق ووحدانيته. Унинг яратилишида Яратгувчининг қудрати ва ягона эканлигига далил бор. قال بعض الحكماء: Баъзи ҳукамолар айтганлар: \"إن الله جعل الإبل أعجب الحيوان في طباعها، وأكرمها على أهلها.\" “Аллоҳ туяни табиат жиҳатидан ҳайвонларнинг энг ажойиби қилди ва уни соҳиблари учун шарафли қилди.” فهي تعرف صاحبها وتحنّ إليه، وتبكي لفقده. У эгасини танийди, унга меҳр қўяди, ва йўқотса — йиғлайди. وإنها لا ترضى أن تُحمَّل فوق طاقتها. Унинг табиати шундайки, у ўз имконидан ортиқ юкни кўтаришга рози бўлмайди. وإذا ظُلِمت، امتنعت، وإن أُكرمت أطاعت. Агар унга зулм қилинса, исён қилади; агар эъзозланса, итоат қилади. وقال (ابن دريد): Ибн Дурийд айтган: الإبل مثال الصابرين، لا تجزع من الجوع والعطش، ولا تشكو من التعب. “Туя — сабр қилувчиларнинг намунаси: у очлик ва чанқоқликдан нолимайди, чарчоқдан шикоят қилмайди.” ومن نظر في خلقها علم أن الله لم يخلق شيئاً عبثاً. Ким унинг яратилишига тафаккур қилса, билиб олади: Аллоҳ ҳеч нарсани беҳуда яратмаган. فهي مثالٌ في الصبر والسكينة، كما أن الطير مثال في الرقة والحرية. Туя — сабр ва хотиржамликнинг намунаси бўлса, қуш — латофат ва озодликнинг намунаси. وهكذا كل مخلوق فيه آية من آيات الله. Шундай қилиб, ҳар бир яратилмиш — Аллоҳнинг бир оятидир. Таҳлил ва маъно Бу фасл — табиат ва ҳайвонлар орқали тафаккур қилишни ўргатувчи илоҳий фалсафанинг намунасидир. Бу ўриндатуя “ақлни уйғотувчи оят” сифатида келтирилади. Унинг сабри, эҳтиёткорлиги ва итоати инсон руҳининг намунаси сифатида тасвирланади. Бу ҳақда Қуръонда: «Ҳақиқатан, осмонлар ва ернинг яратилишида, куну туннинг алмашишида ақл эгалари учун оятлар бор.» (Оли Имрон, 190) Яъни, инсон табиатни кузатиш орқали илм ва иймонга етиши керак.) الإبل في الشرع هي الجمال العظام، والذكور منها الجمال، والإناث النوق. Шариатда “ибил” — катта туялардир; уларнинг эркаклари “жамал”, урғочилари эса “ноқ” деб аталади. وهي من أعظم أموال العرب، وكانوا يفتخرون بكثرتها. Улар араблар учун энг қимматли мол ҳисобланар эди, ва улар кўп туяга эгалик қилиш билан фахрланар эдилар. قال الأصمعي: “لم يكن للعرب مال أعزّ عليهم من الإبل.” Асма’ий айтган: “Араблар учун туядан азизроқ мол йўқ эди.” وكانوا يقيسون الغنى بعدد الإبل. Улар бойликни туя сонига қараб баҳолар эдилар. وقال النبي ﷺ: «من كانت له إبل، ولم يؤد زكاتها، بطحت له بقاع قرقر، فوطئته بأخفافها، ونطحتْه بقرونها.» (Бухорий ва Муслим ривояти) “Кимда туя бўлиб, унинг закотини бермаса, қиёматда у туялар уни оёқлари билан босиб, бошлари билан сузиб жазо берадилар.” فالإبل إذًا ليست مالًا فقط، بل أمانةً ومجالًا للعبادة. Демак, туя фақат мол-дунё эмас, балки омонат ва ибодат майдонидир. قال بعض العلماء: الإبل فيها حكمة عجيبة، فهي في العبادة والطاعة مثال الصبر والاتزان. Баъзи уламолар айтганлар: “Туя ичида ажойиб ҳикмат бор — у ибодат ва итоатда сабр ва мувозанатнинг намунаси.” وقال الكِسائي: “الإبل أصلُها من البُدْن، وجمعها أبدان.” Кисоий айтган: “Ибил сўзининг асли ‘будн’ сўзидан, кўплиги ‘абдан’ бўлади.” وقال الجوهري: “الإبل لا واحد لها من لفظها، وجنسها يقع على الذكر والأنثى.” Жавҳарий деган: “Ибил сўзининг ягона шакли йўқ, у ҳам эркак, ҳам урғочи туяга ишлатилади.” وقيل: “الإبل اسم جمع، لا واحد له من جنسه، كالناس والرَّهط.” Яна бошқа луғатчилар айтган: “‘Ибил’ — жам сўз бўлиб, у ўз туридан ягона шаклга эга эмас; масалан, ‘инсон’ ёки ‘жамоа’ сўзлари каби.” ومن لطائف العلم أن الإبل تُستعمل في التشبيه كثيرًا في الشعر العربي. Илмнинг нозик жиҳатларидан бири шундаки, “ибил” сўзи араб шеъриятида кўплаб ташбеҳларда ишлатилади. فقيل: “فلان كالإبل في الصبر، وكالناقة في الحِلم.” Масалан: “Фалончи туя каби сабрли, ноқа каби ҳалим.” وقال أبو عبيدة: “العرب كانت ترى الإبل أصل الثروة، فمن أضاعها فقد أضاع جاهه.” Абу Убайда айтган: “Араблар туяни бойликнинг асоси деб билар эдилар; ким уни йўқотса, шарафини йўқотган бўлар эди.” Таҳлил ва маъно Бу саҳифаларда муаллиф табиатдан фалсафага, фалсафадан фиқҳга ўтади. Туя — бу ерда: • мол-дунё ва ибрат, • ибодат ва омонат, • сабр ва тартибнинг рамзи сифатида кўрсатилади. Қуръонда Аллоҳ шундай дейди: «Агар одамларга мол берилса, улар шукр қилмайдилар. Аллоҳ эса уларнинг барчасини синайди.» (Фажр, 15–16) Муаллиф шу маънони “ибил” мисолида жонли қилиб ифода қилади: туя — синов, шукр ва сабр рамзи. Унга эгалик қилган киши унинг закотини бериши ва Аллоҳнинг неъмати эканини англаши керак.) قال ابن الأثير: الإبل تقع على الواحد والجمع، ولا واحد لها من لفظها. Ибн ал-Асир айтган: “Ибил” сўзи якка ҳам, кўп ҳам маънода ишлатилади; аммо унинг ўзидан ягоналик шакли йўқ. وقال بعضهم: الإبل مؤنثة اللفظ، مذكرة المعنى. Баъзилар айтганлар: “‘Ибил’ сўзи тил жиҳатидан аёл жинсида, маъно жиҳатидан эса эркакдир.” وقال ابن السكيت: لا يقال جملات في الجمع، بل يقال إبل. Ибн ас-Сиккит дейди: “Жамалат” (туялар) деб айтилмайди, балки “ибил” дебгина айтилади. والإبل في القرآن جاءت لمعانٍ شتى، منها العبرة. “Ибил” сўзи Қуръонда турли маъноларда келган; улардан бири — ибрат маъносидир. قال تعالى: «أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ» (الغاشية، 17) Аллоҳ таоло айтган: “Улар туяга қарамайдиларми — у қандай яратилган?” قال الزمخشري: خص الإبل لأنها أعجب الحيوان خَلْقًا، وأقواها احتمالًا، وأنفعها للإنسان. Замахшарий айтган: “Туя махсус зикр қилинган, чунки у яратилишида энг ҳайратланарли жонзотлардан, энг сабрли ва одам учун энг фойдали жонивордир.” فالإبل آية في الصبر، ومثال في الطاعة. Демак, туя — сабрда бир оят, итоатда бир намунадир. وهي أيضًا رمز للسفر الطويل والرجوع إلى الأصل. У шунингдек, узоқ сафар ва аслига қайтиш рамзидир. ولذلك كانت الإبل تُذكر في شعر العرب إشارةً إلى الفراق والوصال. Шу сабабли араб шеъриятида туя фироқ ва висол (айрилиш ва қайта учрашиш) тимсолида тилга олинган. قال امرؤ القيس: وقوفًا بها صحبي عليّ مطيّهمُ، يقولون لا تهلك أسًى وتجلّدِ. (Имруул Қайс) “Сафарда тўхтаб, туяларимдаги ёрларим менга дедилар: ‘Ғам чекма, собит бўл!’” فالإبل هنا مرآة النفس الصابرة، والمطيّ مثال السائر إلى الله. Бу ерда туя — сабрли нафснинг оинасидир, юргувчи туя эса Аллоҳга сафар қилувчи инсоннинг тимсоли. قال بعض العارفين: “الإبل في البادية كالروح في الجسد، إن سكنت هلك البدن.” Баъзи орифлар айтганлар: “Чўлда туя — жон кабидир; агар у тўхтаса, тан ҳалок бўлади.” وكذلك العبد في طريق الله، إن توقّف عن الذكر مات قلبه. Худди шундай, Аллоҳ йўлидаги банда агар зикрдан тўхтаса, унинг қалби ўлади. فاعتبر يا أخي، أن الإبل وإن كانت بهيمةً، فهي معلمةٌ لمن عقل. Бас, эй биродар, ибрат ол: туя ҳайвон бўлса ҳам, ақл соҳибига у устоздир. Таҳлил ва маъно Бу саҳифа “ибил” мавзусининг руҳий ва маънавий нуқтаи назаридан якунланишидир. Муаллиф туяни фақат биологик ёки иқтисодий жиҳатдан эмас, балки: • сабр рамзи, • Аллоҳ йўлидаги сафар рамзи, • ва зикрда собит қолиш тимсоли сифатида талқин қилади. Қуръони каримда туя ҳақидаги оят — “أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ” — инсонни табиат орқали тафаккур ва шукрга чақирувдир. Замахшарийнинг “ибил”ни инсон учун “айният ва ибрат” деб талқин қилиши ҳам шунга уйғун.

Туя ҳақида ҚУРЪОН

الإبل نوع من الحيوان، جعله الله آية للمعتبرين.

Туя — ҳайвон турларидан бири бўлиб, Аллоҳ таоло уни ибрат аҳли учун оят қилди.

قال تعالى: {أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ}

Аллоҳ таоло шундай деди:

«Агар улар туяга қарамасларми — уни қандай яратилганига?» (Ғошия: 17)

فالإبل من أعجب خلق الله، فيها من العِبَر ما يُدهش العقول.

Туя — Аллоҳнинг энг ажойиб яратилган махлуқларидан бири; унда ақлни ҳайратга соладиган ибратлар бор.

فهي تجمع في خلقتها بين القوة واللطف، والصبر والاحتمال، والجمال والمنفعة.

Унинг яратилишида куч билан нафосат, сабр билан бардош, гўзаллик билан фойда жам бўлган.

وهي سفينة الصحراء، تسير في الرمضاء أياما بلا ماء.

У — саҳро кемаси, сувсизликда ҳам бир неча кун юра олади.

وتحمل أثقالا إلى بلاد لم يكونوا بالغيه إلا بشق الأنفس.

У оғир юкларни одам боролмайдиган ерларгача етказади. (Ишора — анкабут сураси, 19-оят мазмуни)

فيها دليل على قدرة الخالق ووحدانيته.

Унинг яратилишида Яратгувчининг қудрати ва ягона эканлигига далил бор.

قال بعض الحكماء:

Баъзи ҳукамолар айтганлар:

"إن الله جعل الإبل أعجب الحيوان في طباعها، وأكرمها على أهلها."

“Аллоҳ туяни табиат жиҳатидан ҳайвонларнинг энг ажойиби қилди ва уни соҳиблари учун шарафли қилди.”

فهي تعرف صاحبها وتحنّ إليه، وتبكي لفقده.

У эгасини танийди, унга меҳр қўяди, ва йўқотса — йиғлайди.

وإنها لا ترضى أن تُحمَّل فوق طاقتها.

Унинг табиати шундайки, у ўз имконидан ортиқ юкни кўтаришга рози бўлмайди.

وإذا ظُلِمت، امتنعت، وإن أُكرمت أطاعت.

Агар унга зулм қилинса, исён қилади; агар эъзозланса, итоат қилади.

وقال (ابن دريد):

Ибн Дурийд айтган:

الإبل مثال الصابرين، لا تجزع من الجوع والعطش، ولا تشكو من التعب.

“Туя — сабр қилувчиларнинг намунаси: у очлик ва чанқоқликдан нолимайди, чарчоқдан шикоят қилмайди.”

ومن نظر في خلقها علم أن الله لم يخلق شيئاً عبثاً.

Ким унинг яратилишига тафаккур қилса, билиб олади: Аллоҳ ҳеч нарсани беҳуда яратмаган.

فهي مثالٌ في الصبر والسكينة، كما أن الطير مثال في الرقة والحرية.

Туя — сабр ва хотиржамликнинг намунаси бўлса, қуш — латофат ва озодликнинг намунаси.

وهكذا كل مخلوق فيه آية من آيات الله.

Шундай қилиб, ҳар бир яратилмиш — Аллоҳнинг бир оятидир.

Таҳлил ва маъно

Бу фасл — табиат ва ҳайвонлар орқали тафаккур қилишни ўргатувчи илоҳий фалсафанинг намунасидир. Бу ўриндатуя “ақлни уйғотувчи оят” сифатида келтирилади. Унинг сабри, эҳтиёткорлиги ва итоати инсон руҳининг намунаси сифатида тасвирланади.

Бу ҳақда Қуръонда: «Ҳақиқатан, осмонлар ва ернинг яратилишида, куну туннинг алмашишида ақл эгалари учун оятлар бор.» (Оли Имрон, 190) Яъни, инсон табиатни кузатиш орқали илм ва иймонга етиши керак.)

الإبل في الشرع هي الجمال العظام، والذكور منها الجمال، والإناث النوق.

Шариатда “ибил” — катта туялардир; уларнинг эркаклари “жамал”, урғочилари эса “ноқ” деб аталади.

وهي من أعظم أموال العرب، وكانوا يفتخرون بكثرتها.

Улар араблар учун энг қимматли мол ҳисобланар эди, ва улар кўп туяга эгалик қилиш билан фахрланар эдилар.

قال الأصمعي: “لم يكن للعرب مال أعزّ عليهم من الإبل.”

Асма’ий айтган: “Араблар учун туядан азизроқ мол йўқ эди.”

وكانوا يقيسون الغنى بعدد الإبل.

Улар бойликни туя сонига қараб баҳолар эдилар.

وقال النبي ﷺ:

«من كانت له إبل، ولم يؤد زكاتها، بطحت له بقاع قرقر، فوطئته بأخفافها، ونطحتْه بقرونها.»

(Бухорий ва Муслим ривояти)

“Кимда туя бўлиб, унинг закотини бермаса, қиёматда у туялар уни оёқлари билан босиб, бошлари билан сузиб жазо берадилар.”

فالإبل إذًا ليست مالًا فقط، بل أمانةً ومجالًا للعبادة.

Демак, туя фақат мол-дунё эмас, балки омонат ва ибодат майдонидир.

قال بعض العلماء: الإبل فيها حكمة عجيبة، فهي في العبادة والطاعة مثال الصبر والاتزان.

Баъзи уламолар айтганлар: “Туя ичида ажойиб ҳикмат бор — у ибодат ва итоатда сабр ва мувозанатнинг намунаси.”

وقال الكِسائي: “الإبل أصلُها من البُدْن، وجمعها أبدان.”

Кисоий айтган: “Ибил сўзининг асли ‘будн’ сўзидан, кўплиги ‘абдан’ бўлади.”

وقال الجوهري: “الإبل لا واحد لها من لفظها، وجنسها يقع على الذكر والأنثى.”

Жавҳарий деган: “Ибил сўзининг ягона шакли йўқ, у ҳам эркак, ҳам урғочи туяга ишлатилади.”

وقيل: “الإبل اسم جمع، لا واحد له من جنسه، كالناس والرَّهط.”

Яна бошқа луғатчилар айтган: “‘Ибил’ — жам сўз бўлиб, у ўз туридан ягона шаклга эга эмас; масалан, ‘инсон’ ёки ‘жамоа’ сўзлари каби.”

ومن لطائف العلم أن الإبل تُستعمل في التشبيه كثيرًا في الشعر العربي.

Илмнинг нозик жиҳатларидан бири шундаки, “ибил” сўзи араб шеъриятида кўплаб ташбеҳларда ишлатилади.

فقيل: “فلان كالإبل في الصبر، وكالناقة في الحِلم.”

Масалан: “Фалончи туя каби сабрли, ноқа каби ҳалим.”

وقال أبو عبيدة: “العرب كانت ترى الإبل أصل الثروة، فمن أضاعها فقد أضاع جاهه.”

Абу Убайда айтган: “Араблар туяни бойликнинг асоси деб билар эдилар; ким уни йўқотса, шарафини йўқотган бўлар эди.”

Таҳлил ва маъно

Бу саҳифаларда муаллиф табиатдан фалсафага, фалсафадан фиқҳга ўтади. Туя — бу ерда:

• мол-дунё ва ибрат,

• ибодат ва омонат,

• сабр ва тартибнинг рамзи сифатида кўрсатилади.

Қуръонда Аллоҳ шундай дейди:

«Агар одамларга мол берилса, улар шукр қилмайдилар. Аллоҳ эса уларнинг барчасини синайди.» (Фажр, 15–16)

Муаллиф шу маънони “ибил” мисолида жонли қилиб ифода қилади: туя — синов, шукр ва сабр рамзи. Унга эгалик қилган киши унинг закотини бериши ва Аллоҳнинг неъмати эканини англаши керак.)

قال ابن الأثير: الإبل تقع على الواحد والجمع، ولا واحد لها من لفظها.

Ибн ал-Асир айтган: “Ибил” сўзи якка ҳам, кўп ҳам маънода ишлатилади; аммо унинг ўзидан ягоналик шакли йўқ.

وقال بعضهم: الإبل مؤنثة اللفظ، مذكرة المعنى.

Баъзилар айтганлар: “‘Ибил’ сўзи тил жиҳатидан аёл жинсида, маъно жиҳатидан эса эркакдир.”

وقال ابن السكيت: لا يقال جملات في الجمع، بل يقال إبل.

Ибн ас-Сиккит дейди: “Жамалат” (туялар) деб айтилмайди, балки “ибил” дебгина айтилади.

والإبل في القرآن جاءت لمعانٍ شتى، منها العبرة.

“Ибил” сўзи Қуръонда турли маъноларда келган; улардан бири — ибрат маъносидир.

قال تعالى:

«أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ» (الغاشية، 17)

Аллоҳ таоло айтган: “Улар туяга қарамайдиларми — у қандай яратилган?”

قال الزمخشري: خص الإبل لأنها أعجب الحيوان خَلْقًا، وأقواها احتمالًا، وأنفعها للإنسان.

Замахшарий айтган: “Туя махсус зикр қилинган, чунки у яратилишида энг ҳайратланарли жонзотлардан, энг сабрли ва одам учун энг фойдали жонивордир.”

فالإبل آية في الصبر، ومثال في الطاعة.

Демак, туя — сабрда бир оят, итоатда бир намунадир.

وهي أيضًا رمز للسفر الطويل والرجوع إلى الأصل.

У шунингдек, узоқ сафар ва аслига қайтиш рамзидир.

ولذلك كانت الإبل تُذكر في شعر العرب إشارةً إلى الفراق والوصال.

Шу сабабли араб шеъриятида туя фироқ ва висол (айрилиш ва қайта учрашиш) тимсолида тилга олинган.

قال امرؤ القيس:

وقوفًا بها صحبي عليّ مطيّهمُ، يقولون لا تهلك أسًى وتجلّدِ. (Имруул Қайс)

“Сафарда тўхтаб, туяларимдаги ёрларим менга дедилар: ‘Ғам чекма, собит бўл!’”

فالإبل هنا مرآة النفس الصابرة، والمطيّ مثال السائر إلى الله.

Бу ерда туя — сабрли нафснинг оинасидир, юргувчи туя эса Аллоҳга сафар қилувчи инсоннинг тимсоли.

قال بعض العارفين:

“الإبل في البادية كالروح في الجسد، إن سكنت هلك البدن.”

Баъзи орифлар айтганлар: “Чўлда туя — жон кабидир; агар у тўхтаса, тан ҳалок бўлади.”

وكذلك العبد في طريق الله، إن توقّف عن الذكر مات قلبه.

Худди шундай, Аллоҳ йўлидаги банда агар зикрдан тўхтаса, унинг қалби ўлади.

فاعتبر يا أخي، أن الإبل وإن كانت بهيمةً، فهي معلمةٌ لمن عقل.

Бас, эй биродар, ибрат ол: туя ҳайвон бўлса ҳам, ақл соҳибига у устоздир.

Таҳлил ва маъно

Бу саҳифа “ибил” мавзусининг руҳий ва маънавий нуқтаи назаридан якунланишидир. Муаллиф туяни фақат биологик ёки иқтисодий жиҳатдан эмас, балки:

• сабр рамзи,

• Аллоҳ йўлидаги сафар рамзи,

• ва зикрда собит қолиш тимсоли сифатида талқин қилади.

Қуръони каримда туя ҳақидаги оят — “أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ” — инсонни табиат орқали тафаккур ва шукрга чақирувдир. Замахшарийнинг “ибил”ни инсон учун “айният ва ибрат” деб талқин қилиши ҳам шунга уйғун.

Comment

Send as a message

Share on my page

Share in the group

1 day Translate

Translation is not possible.

للمُهتمين بالأدب العربي وعلم اللسانيات

قناة تلغرام أنصح بها👇📚

قناة تهتم بنشر المؤلفات المتعلقة باللسانيات النظرية والتطبيقية

https://t.me/Theoapplied2linguistics

Telegram: View @Theoapplied2linguistics

قناة تهتم بنشر المؤلفات المتعلقة باللسانيات النظرية والتطبيقية

Comment

Send as a message

Share on my page

Share in the group

2 day Translate

Translation is not possible.

Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳнинг “Тақво маротиби” ҳақида шарҳ Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ бу фойдада банда ва Роббининг ўртасидаги энг нозик тарбия қонунларини жамлаган. У киши “тақво”ни — фақат ҳаромдан сақланиш эмас, балки қалбни нурли қилиш илми сифатида кўради. Ислом уламолари таъкидлайди: Тақво — инсоннинг Аллоҳ билан бўлган муносабатининг сифати. Сифат қанчалик нуфузли бўлса, бандага оқибатлари шунчалик юксак бўлади. Биринчи мартаба: Қалб ва аъзоларни гуноҳдан муҳофаза қилиш Ибн Қаййим айтади: «حماية القلب والجوارح عن الآثام» “Қалб ва аъзоларни гуноҳдан муҳофаза этиш.” Бу — тақвонинг асоси. Уламолар айтган: «Тақвонинг илк поғонаси — гуноҳ эшигини ёпиш» Чуқур маъно: Гуноҳ — инсон қалбига энг кучли зарар етказувчи заҳар. Заҳар иккита сўзда мужассам бўлади: ➤ Қалбдаги нур ўчади Аллоҳ айтади: «Балки уларнинг қилган гуноҳлари қалбларини қоплаб олди» (Мутаффифин, 14) Гуноҳ — қалбни ривожлантирмайди, ўлдиради. ➤ Ризқ эшиги ёпилади Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: «Албатта, гуноҳ — ризқни тўсувчи тўсиқдир» дедилар. Бу табиий: — Зироатга заҳар қуйсанг, ҳосил қурийди. — Қалбга гуноҳ солсанг, ризқ камаяди. Нима учун гуноҳ — фақирлик сабаби? Ҳар гуноҳ — Аллоҳнинг ярлиғидан чиқиш. Қуръонда қонун бор: «Аллоҳдан тақво қилсангиз, У сизга чиқиш йўлини очади ва ўйламаган ердан ризқ беради» (Талоқ 2–3) Тақво очади, гуноҳ ёпади. Қуйида икки улкан қонун: 1. Тақво → барча эшиклар очилади 2. Гуноҳ → барча эшиклар ёпилади Бу ҳаётда ҳам, охиратда ҳам. Бу биринчи мартаба — нажот поғонаси. ________________________________________ Иккинчи мартаба: Макруҳлардан, шубҳалардан сақланиш Ибн Қаййим: «حماية القلب والجوارح عن المكروهات» “Қалб ва аъзоларни макруҳлардан муҳофаза қилиш.” Макруҳлар — гуноҳга олиб борувчи йўлнинг боши. Имом Аҳмад айтган: «Ким макруҳни кўп қилса, гуноҳга қулаши осон бўлади» Чуқур маъно: Макруҳ — юрак учун “оғриқсиз” заҳар. Шубҳали нарса — инсоний қалбда икки ҳолат туғдиради: 1. Ярим қоронғилик 2. Иккиланиш ва беқарорлик Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтган: «Муъмин гуноҳни тоғ деб кўради… Фожир эса уни пашша деб билади» Шубҳа — қалбдаги тақво мезонларини бузади. Натижада: — Қалб соғлиги бузилади — Илм таъсир қилмай қўяди — Дуо кўтарилмайди — Руҳий нотинчлик келади Шунинг учун Имом Бухорий: «Динингни ҳимоя қилмоқчи бўлсанг, шубҳалардан узоқ тур» ________________________________________ Учинчи мартаба: Ортиқча нарсалардан, фузулиётдан сақланиш Ибн Қаййим: «الحماية عن الفضول وما لا يعني» \"Ортиқча ва ўзингга алоқаси йўқ нарсалардан сақланиш.\" Бу — юксак мартаба. Бу даражага фақат қалби уйғоқ, илми бор, тақвои мустаҳкам инсон ета олади. Чуқур маъно: Фузулиёт — вақтни, қалбни ва ниятни ёриб юборадиган “руҳий исрофдир”. Руҳий исроф турлари: — бекорга гап — бекорга кўриш — бекорга эшитиш — бекорга қизиқиш — ҳаддан зиёда овқат — ҳаддан зиёда ухлаш Пайғамбар ﷺ айтдилар: «Кишининг исломининг гўзаллигидан бири – унинг ўзига тегишли бўлмаган нарсани тарк этишидир» (Термизий) Натижа: Ким фузулиётни тарк қилса: 1. Қалби равшан бўлади 2. Фаросат очилади 3. Зикрдан лаззат топади 4. Дуоси қабул бўлади 5. Вақт баракаси юзага чиқади Ибн Қаййим: «Фузулиёт қалбни ўлдиради, тақвони сўндириб қўяди» ________________________________________ Учинчи мартабанинг самаралари Ибн Қаййим бунга ҳайратли қонунлар қўйган: “Биринчи мартаба – ҳаёт беради.” Гуноҳдан сақланиш — қалбни тирик қилади. “Иккинчи мартаба – соғлик ва куч беради.” Шубҳалардан узоқ туриш — руҳий барқарорликни беради. “Учинчи мартаба – шодлик ва нур беради.” Фузулиётни тарк қилиш — қалбга нур, руҳга тетиклик, жонга хузур беради. Бу — Аллоҳнинг қалбга берган махсус совғаси. ________________________________________ Жуда нозик хулоса Ибн Қаййим таъкидламоқда: Тақво — ризқнинг, хузурнинг ва нурнинг қонунидир. Ким гуноҳдан, шубҳадан ва фузулиётдан сақланса: • дуоси қабул бўлади • умри баракали бўлади • қалби нурли бўлади • ҳаёти енгиллашади • Аллоҳнинг ҳимояси у билан бўлади • ғам-қайғу камаяди • синовлар енгил ўтади • ризқи кенгаяди Бу — қалбнинг Аллоҳга етакловчи йўли.

Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳнинг “Тақво маротиби” ҳақида шарҳ

Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ бу фойдада банда ва Роббининг ўртасидаги энг нозик тарбия қонунларини жамлаган. У киши “тақво”ни — фақат ҳаромдан сақланиш эмас, балки қалбни нурли қилиш илми сифатида кўради.

Ислом уламолари таъкидлайди:

Тақво — инсоннинг Аллоҳ билан бўлган муносабатининг сифати.

Сифат қанчалик нуфузли бўлса, бандага оқибатлари шунчалик юксак бўлади.

Биринчи мартаба: Қалб ва аъзоларни гуноҳдан муҳофаза қилиш

Ибн Қаййим айтади:

«حماية القلب والجوارح عن الآثام»

“Қалб ва аъзоларни гуноҳдан муҳофаза этиш.”

Бу — тақвонинг асоси. Уламолар айтган: «Тақвонинг илк поғонаси — гуноҳ эшигини ёпиш»

Чуқур маъно:

Гуноҳ — инсон қалбига энг кучли зарар етказувчи заҳар. Заҳар иккита сўзда мужассам бўлади:

➤ Қалбдаги нур ўчади

Аллоҳ айтади: «Балки уларнинг қилган гуноҳлари қалбларини қоплаб олди» (Мутаффифин, 14)

Гуноҳ — қалбни ривожлантирмайди, ўлдиради.

➤ Ризқ эшиги ёпилади

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: «Албатта, гуноҳ — ризқни тўсувчи тўсиқдир» дедилар.

Бу табиий:

— Зироатга заҳар қуйсанг, ҳосил қурийди.

— Қалбга гуноҳ солсанг, ризқ камаяди.

Нима учун гуноҳ — фақирлик сабаби?

Ҳар гуноҳ — Аллоҳнинг ярлиғидан чиқиш. Қуръонда қонун бор: «Аллоҳдан тақво қилсангиз, У сизга чиқиш йўлини очади ва ўйламаган ердан ризқ беради» (Талоқ 2–3) Тақво очади, гуноҳ ёпади.

Қуйида икки улкан қонун:

1. Тақво → барча эшиклар очилади

2. Гуноҳ → барча эшиклар ёпилади

Бу ҳаётда ҳам, охиратда ҳам. Бу биринчи мартаба — нажот поғонаси.

________________________________________

Иккинчи мартаба: Макруҳлардан, шубҳалардан сақланиш

Ибн Қаййим:

«حماية القلب والجوارح عن المكروهات»

“Қалб ва аъзоларни макруҳлардан муҳофаза қилиш.”

Макруҳлар — гуноҳга олиб борувчи йўлнинг боши. Имом Аҳмад айтган:

«Ким макруҳни кўп қилса, гуноҳга қулаши осон бўлади»

Чуқур маъно:

Макруҳ — юрак учун “оғриқсиз” заҳар. Шубҳали нарса — инсоний қалбда икки ҳолат туғдиради:

1. Ярим қоронғилик

2. Иккиланиш ва беқарорлик

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтган: «Муъмин гуноҳни тоғ деб кўради… Фожир эса уни пашша деб билади» Шубҳа — қалбдаги тақво мезонларини бузади.

Натижада:

— Қалб соғлиги бузилади

— Илм таъсир қилмай қўяди

— Дуо кўтарилмайди

— Руҳий нотинчлик келади

Шунинг учун Имом Бухорий: «Динингни ҳимоя қилмоқчи бўлсанг, шубҳалардан узоқ тур»

________________________________________

Учинчи мартаба: Ортиқча нарсалардан, фузулиётдан сақланиш

Ибн Қаййим:

«الحماية عن الفضول وما لا يعني»

"Ортиқча ва ўзингга алоқаси йўқ нарсалардан сақланиш." Бу — юксак мартаба.

Бу даражага фақат қалби уйғоқ, илми бор, тақвои мустаҳкам инсон ета олади.

Чуқур маъно:

Фузулиёт — вақтни, қалбни ва ниятни ёриб юборадиган “руҳий исрофдир”.

Руҳий исроф турлари:

— бекорга гап

— бекорга кўриш

— бекорга эшитиш

— бекорга қизиқиш

— ҳаддан зиёда овқат

— ҳаддан зиёда ухлаш

Пайғамбар ﷺ айтдилар:

«Кишининг исломининг гўзаллигидан бири – унинг ўзига тегишли бўлмаган нарсани тарк этишидир» (Термизий)

Натижа:

Ким фузулиётни тарк қилса:

1. Қалби равшан бўлади

2. Фаросат очилади

3. Зикрдан лаззат топади

4. Дуоси қабул бўлади

5. Вақт баракаси юзага чиқади

Ибн Қаййим: «Фузулиёт қалбни ўлдиради, тақвони сўндириб қўяди»

________________________________________

Учинчи мартабанинг самаралари

Ибн Қаййим бунга ҳайратли қонунлар қўйган: “Биринчи мартаба – ҳаёт беради.”

Гуноҳдан сақланиш — қалбни тирик қилади.

“Иккинчи мартаба – соғлик ва куч беради.” Шубҳалардан узоқ туриш — руҳий барқарорликни беради.

“Учинчи мартаба – шодлик ва нур беради.” Фузулиётни тарк қилиш — қалбга нур, руҳга тетиклик, жонга хузур беради.

Бу — Аллоҳнинг қалбга берган махсус совғаси.

________________________________________

Жуда нозик хулоса

Ибн Қаййим таъкидламоқда: Тақво — ризқнинг, хузурнинг ва нурнинг қонунидир.

Ким гуноҳдан, шубҳадан ва фузулиётдан сақланса:

• дуоси қабул бўлади

• умри баракали бўлади

• қалби нурли бўлади

• ҳаёти енгиллашади

• Аллоҳнинг ҳимояси у билан бўлади

• ғам-қайғу камаяди

• синовлар енгил ўтади

• ризқи кенгаяди

Бу — қалбнинг Аллоҳга етакловчи йўли.

Comment

Send as a message

Share on my page

Share in the group

4 day Translate

Translation is not possible.

صلاة الجمعة بين ركام المنازل في بيت لاهيا، شمال قطاع غزة.

Comment

Send as a message

Share on my page

Share in the group

Gender:	Male
Date of birth:	13-07-50

Gender:	Male
Date of birth:	13-07-50