ШАМОИЛНОМА КИТОБИНИНГ ДАВОМИ
БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ!
35-БОБ. РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВА САЛЛАМ
КУЛГИЛАРИ ҲАҚИДА КЕЛГАН РИВОЯТЛАР
(Унда 9 та ҳадис бор: 226-234)
232 – Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мен дўзахдан охирги чиқувчи: ундан судралиб (ёки эмаклаб) чиқадиган кишини танийман. Шунда унга: “Бор, жаннатга кир!” дейилади. У жаннатга кириш учун боради, лекин одамлар (жаннатдаги) манзилларига жойлашиб бўлишганини кўради. (Ҳалиги киши) қайтиб бориб, “Эй Раббим, одамлар ўз манзилларига жойлашиб бўлишибди!” дейди. Шунда унга: “Ўзинг (яшаган дунёдаги) замонни эслайсанми?” дейилади. У: “Ҳа”, дейди. Шунда: “Тилагингни айт”, дейилади. У тилагини айтади. Унга: “Сенга истаган нарсанг, дунёдаги (нарсалар) ўн бараварича берилади”, дейилади. Шунда (ҳалиги киши): “(Барча мулклар) Эгаси бўла туриб мени масхара қиляпсанми?!” деб сўрайди”, дедилар”. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулганларини кўрдим. Ҳатто озиқ тишлари кўринди”.
Шарҳ. Ҳадисда айтилишича, жаҳаннамдан охирги чиқадиган одам орқаси билан судралиб ёки икки тиззаси ва қўллари билан эмаклаб чиқади. Унга: “Бор, жаннатга кир!” дейилади. У жаннатга бориб қараса, ҳар ким ўз жойини эгаллаб бўлган экан. “Бошқа жой қолмабди”, деб ўйлаб ортига қайтади. Кейин: “Эй Раббим, одамлар ўз жойларини эгаллаб бўлишибди”, дейди. Шунда Аллоҳ: “Дунёда кўрганинг неъматларни, яхшиликларни эслайсанми?” деб сўрайди. Банда: “Ҳа”, деб жавоб беради. Шу пайт банда охират билан дунё неъматларини солиштириш хатолигини, дунё торлик ва машаққат диёри,
охират эса кенглик ва карам диёри эканини тушунади. Аллоҳ унга: “Тилагингни айт!” деб буюради. У истагини айтади. Шунда унга: “Дунёдаги неъматларнинг ўн баравари сенга берилади”, деб марҳамат қилинади. Ҳалиги киши буни жуда улуғ иш деб билади, дунёдаги нарсаларнинг ўн мислича неъматларга эришишни тасаввурига сиғдира олмайди. Шу қадар хурсанд бўлиб кетганидан: “(Барча мулклар) Эгаси бўла туриб мени масхара қиляпсанми?” деб сўрайди. Аламли азоб ичида турган инсон шундай неъматлар билан сийлангани учун севинчи ичига сиғмай кетади. Ҳа, Аллоҳнинг раҳмати кенг, фазли улуғ,неъматлари беҳисоб.
Мана шу ҳадисни айтиб бўлиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳнинг раҳмати чексизлигидан ёки ҳалиги киши ҳайратидан кулдилар. Ҳатто озиқ тишлари кўринди. Уни ҳадис ровийси Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу кўрган.
233 – Али ибн Рабиа ривоят қилади: “Мен Али розияллоҳу анҳу ҳузурида эдим. Унга миниш учун улов келтирилди. У оёғини узангига қўйганида “Бисмиллаҳ” (Аллоҳнинг исми билан уловга минаман), деди. Улов устига чиққанида “Алҳамдулиллаҳ” (Барча ҳамду санолар Ёлғиз Аллоҳга хосдир), деди. Кейин “Субҳааналлазий саххоро ланаа ҳаазаа ва маа куннаа лаҳув муқринийн, ва
иннаа илаа роббинаа ламунқолибувн54” (Бизга бу уловни бўйсундириб қўйган Зот Покдир. Биз ўзимиз бунга қодир эмасдик. Шак-шубҳасиз, биз Парвардигоримизга қайтувчимиз), деб айтди. Сўнг – уч марта – “Алҳамдулиллаҳ”, – уч марта – “Аллоҳу акбар”, “Субҳаанака инний золамту нафсий, фағфирлий, фаиннаҳув лаа яғфируз-зунувба иллаа ант” (Эй Аллоҳ, Сен ҳар қандай нуқсондан Поксан. Албатта, мен ўзимга зулм қилдим. Шундай экан, мени мағфират эт. Зеро, гуноҳларни фақат Сен кечирасан), деди. Кейин кулди. Мен: “Нима учун кулдингиз, эй мўминлар амири?” деб сўрадим. У:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам худди мен қилгандек қилиб (яъни, дуо ўқиб, зикрлар айтиб,) кейин кулганларини кўрганман. “Нима сабабдан кулдингиз, эй Расулуллоҳ?” деб сўраганимда, “Агар банда “Роббиғфир лий зунувбий, иннаҳув лаа яғфируз-зунувба ғойрук” (яъни, Раббим, гуноҳларимни мағфират қил. Зеро, гуноҳларни Сендан ўзгаси кечира олмайди), деб айтса,
Раббинг (унинг гапидан) ажабланади (рози бўлади)”, дедилар”, деб айтди”.
Шарҳ. Ривоятдан келиб чиқиб айтиш мумкин, мўмин банда уловга минганида (улов от ёки туя бўладими, машина, самолёт, кема, велосипед ва ҳоказо бўладими,) Аллоҳга дуо қилиб, неъматни эътироф этади, У Зотга истиғфор айтади, манзилга омон-эсон етиб олишни сўрайди. Агар Аллоҳ уловни бизга
бўйсундириб қўймаса, унга минишга, узоқ сафарлар қилишга қодир бўлмас эдик. Қолаверса, банда доим Аллоҳга қайтишни эслаб туради. Чунки – Аллоҳ сақласин – йўлда кетаётганида бирон кор-ҳол юз бериб, ҳалок бўлишдан уни ҳеч нарса тўса олмайди. Шунинг учун неъматни эътироф этган ҳолда фақат Аллоҳга юкинилади, Ўзидан мадад сўралади.
Савол: Уловга минганда нима учун банда ўз нафсига зулм қилганини эслаб, истиғфор айтади?
Жавоб: Эҳтимол, бу Аллоҳ тарафидан берилган беҳисоб неъматлар шукрини комил суратда адо эта олмасликка ишора бўлиши мумкин. Зеро, Аллоҳ бизга жуда кўп неъматлар берган. Биз эса уларга тўкис шукр қила олмаймиз. Устига устак, билиб-билмай гуноҳларга қўл урамиз.
234 – Омир ибн Саъддан ривоят қилинади: “(Отам) Саъд: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Хандақ куни кулганларини кўрганман. Ҳатто озиқ тишлари кўринган”, деди. Мен: “У зотнинг кулгилари қандай бўлган?” деб сўрадим. У: “(Душман тарафдан) бир кишининг қалқони бор эди. Саъд эса (моҳир) мерган эди. Ҳалиги киши бундай-бундай қилиб қалқон билан
пешонасини тўсарди. Шунда Саъд бир ўқ олди. (Душман) бошини кўтариши билан унга (қараб) отди. Ўқ унга, яъни, пешонасига бехато тегди. Ҳалиги киши ўша заҳоти ағдарилди. (Зарб билан йиқилганидан) оёқлари тепага (бир) кўтарилиб тушди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулдилар. Ҳатто озиқ тишлари кўринди”, деди. Мен: “Нима учун кулдилар?” деб сўрадим. У: “Саъд ўша кишига қилган ишидан”, деб жавоб берди”.
Шарҳ. Хандақ урушида мусулмонларга зиён етказган бир мушрик ўзини панага олиб, душмандан ҳимояланаётганди. Шунда Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу бир ўқ олиб, пойлаб турди. Ҳалиги киши қалқон остидан бошини кўтариши билан пешонасини нишонга олиб камон отди. Ўқ тўғри бориб пешонага тегди. У ўша заҳоти ўлди. Танаси гурсиллаб ерга қулади. Оёқлари тепага бир кўтарилиб тушди. Натижада аврати очилиб қолди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулдилар. Аврати очилиб қолгани учун эмас, душман тарафдан бир кимса маҳв етилганига хурсанд бўлдилар.
Эътибор берилса, Омир отаси Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам нима учун кулганлари ҳақида икки марта сўраган. Чунки, воқеадан хабардор инсон хаёлига пешонасидан ўқ еб, ерга қулаган кимса аврати очилиб қолгани учун кулганмиканлар, деган фикр
келиши мумкин. Шунинг учун Омир чалкашликни бартараф этиш учун савол берган. Саъд ибн Абу Ваққос эса Пайғамбаримиз алайҳиссалом ҳалиги кишига қилган ишидан кулганларини айтган. Зеро, бир инсон аврати очилиб, уятга қолганида кулиш пайғамбардек зотга тўғри келмайди.
ДАВОМИ БОР
ШАМОИЛНОМА КИТОБИНИНГ ДАВОМИ
БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ!
35-БОБ. РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВА САЛЛАМ
КУЛГИЛАРИ ҲАҚИДА КЕЛГАН РИВОЯТЛАР
(Унда 9 та ҳадис бор: 226-234)
232 – Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мен дўзахдан охирги чиқувчи: ундан судралиб (ёки эмаклаб) чиқадиган кишини танийман. Шунда унга: “Бор, жаннатга кир!” дейилади. У жаннатга кириш учун боради, лекин одамлар (жаннатдаги) манзилларига жойлашиб бўлишганини кўради. (Ҳалиги киши) қайтиб бориб, “Эй Раббим, одамлар ўз манзилларига жойлашиб бўлишибди!” дейди. Шунда унга: “Ўзинг (яшаган дунёдаги) замонни эслайсанми?” дейилади. У: “Ҳа”, дейди. Шунда: “Тилагингни айт”, дейилади. У тилагини айтади. Унга: “Сенга истаган нарсанг, дунёдаги (нарсалар) ўн бараварича берилади”, дейилади. Шунда (ҳалиги киши): “(Барча мулклар) Эгаси бўла туриб мени масхара қиляпсанми?!” деб сўрайди”, дедилар”. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулганларини кўрдим. Ҳатто озиқ тишлари кўринди”.
Шарҳ. Ҳадисда айтилишича, жаҳаннамдан охирги чиқадиган одам орқаси билан судралиб ёки икки тиззаси ва қўллари билан эмаклаб чиқади. Унга: “Бор, жаннатга кир!” дейилади. У жаннатга бориб қараса, ҳар ким ўз жойини эгаллаб бўлган экан. “Бошқа жой қолмабди”, деб ўйлаб ортига қайтади. Кейин: “Эй Раббим, одамлар ўз жойларини эгаллаб бўлишибди”, дейди. Шунда Аллоҳ: “Дунёда кўрганинг неъматларни, яхшиликларни эслайсанми?” деб сўрайди. Банда: “Ҳа”, деб жавоб беради. Шу пайт банда охират билан дунё неъматларини солиштириш хатолигини, дунё торлик ва машаққат диёри,
охират эса кенглик ва карам диёри эканини тушунади. Аллоҳ унга: “Тилагингни айт!” деб буюради. У истагини айтади. Шунда унга: “Дунёдаги неъматларнинг ўн баравари сенга берилади”, деб марҳамат қилинади. Ҳалиги киши буни жуда улуғ иш деб билади, дунёдаги нарсаларнинг ўн мислича неъматларга эришишни тасаввурига сиғдира олмайди. Шу қадар хурсанд бўлиб кетганидан: “(Барча мулклар) Эгаси бўла туриб мени масхара қиляпсанми?” деб сўрайди. Аламли азоб ичида турган инсон шундай неъматлар билан сийлангани учун севинчи ичига сиғмай кетади. Ҳа, Аллоҳнинг раҳмати кенг, фазли улуғ,неъматлари беҳисоб.
Мана шу ҳадисни айтиб бўлиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳнинг раҳмати чексизлигидан ёки ҳалиги киши ҳайратидан кулдилар. Ҳатто озиқ тишлари кўринди. Уни ҳадис ровийси Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу кўрган.
233 – Али ибн Рабиа ривоят қилади: “Мен Али розияллоҳу анҳу ҳузурида эдим. Унга миниш учун улов келтирилди. У оёғини узангига қўйганида “Бисмиллаҳ” (Аллоҳнинг исми билан уловга минаман), деди. Улов устига чиққанида “Алҳамдулиллаҳ” (Барча ҳамду санолар Ёлғиз Аллоҳга хосдир), деди. Кейин “Субҳааналлазий саххоро ланаа ҳаазаа ва маа куннаа лаҳув муқринийн, ва
иннаа илаа роббинаа ламунқолибувн54” (Бизга бу уловни бўйсундириб қўйган Зот Покдир. Биз ўзимиз бунга қодир эмасдик. Шак-шубҳасиз, биз Парвардигоримизга қайтувчимиз), деб айтди. Сўнг – уч марта – “Алҳамдулиллаҳ”, – уч марта – “Аллоҳу акбар”, “Субҳаанака инний золамту нафсий, фағфирлий, фаиннаҳув лаа яғфируз-зунувба иллаа ант” (Эй Аллоҳ, Сен ҳар қандай нуқсондан Поксан. Албатта, мен ўзимга зулм қилдим. Шундай экан, мени мағфират эт. Зеро, гуноҳларни фақат Сен кечирасан), деди. Кейин кулди. Мен: “Нима учун кулдингиз, эй мўминлар амири?” деб сўрадим. У:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам худди мен қилгандек қилиб (яъни, дуо ўқиб, зикрлар айтиб,) кейин кулганларини кўрганман. “Нима сабабдан кулдингиз, эй Расулуллоҳ?” деб сўраганимда, “Агар банда “Роббиғфир лий зунувбий, иннаҳув лаа яғфируз-зунувба ғойрук” (яъни, Раббим, гуноҳларимни мағфират қил. Зеро, гуноҳларни Сендан ўзгаси кечира олмайди), деб айтса,
Раббинг (унинг гапидан) ажабланади (рози бўлади)”, дедилар”, деб айтди”.
Шарҳ. Ривоятдан келиб чиқиб айтиш мумкин, мўмин банда уловга минганида (улов от ёки туя бўладими, машина, самолёт, кема, велосипед ва ҳоказо бўладими,) Аллоҳга дуо қилиб, неъматни эътироф этади, У Зотга истиғфор айтади, манзилга омон-эсон етиб олишни сўрайди. Агар Аллоҳ уловни бизга
бўйсундириб қўймаса, унга минишга, узоқ сафарлар қилишга қодир бўлмас эдик. Қолаверса, банда доим Аллоҳга қайтишни эслаб туради. Чунки – Аллоҳ сақласин – йўлда кетаётганида бирон кор-ҳол юз бериб, ҳалок бўлишдан уни ҳеч нарса тўса олмайди. Шунинг учун неъматни эътироф этган ҳолда фақат Аллоҳга юкинилади, Ўзидан мадад сўралади.
Савол: Уловга минганда нима учун банда ўз нафсига зулм қилганини эслаб, истиғфор айтади?
Жавоб: Эҳтимол, бу Аллоҳ тарафидан берилган беҳисоб неъматлар шукрини комил суратда адо эта олмасликка ишора бўлиши мумкин. Зеро, Аллоҳ бизга жуда кўп неъматлар берган. Биз эса уларга тўкис шукр қила олмаймиз. Устига устак, билиб-билмай гуноҳларга қўл урамиз.
234 – Омир ибн Саъддан ривоят қилинади: “(Отам) Саъд: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Хандақ куни кулганларини кўрганман. Ҳатто озиқ тишлари кўринган”, деди. Мен: “У зотнинг кулгилари қандай бўлган?” деб сўрадим. У: “(Душман тарафдан) бир кишининг қалқони бор эди. Саъд эса (моҳир) мерган эди. Ҳалиги киши бундай-бундай қилиб қалқон билан
пешонасини тўсарди. Шунда Саъд бир ўқ олди. (Душман) бошини кўтариши билан унга (қараб) отди. Ўқ унга, яъни, пешонасига бехато тегди. Ҳалиги киши ўша заҳоти ағдарилди. (Зарб билан йиқилганидан) оёқлари тепага (бир) кўтарилиб тушди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулдилар. Ҳатто озиқ тишлари кўринди”, деди. Мен: “Нима учун кулдилар?” деб сўрадим. У: “Саъд ўша кишига қилган ишидан”, деб жавоб берди”.
Шарҳ. Хандақ урушида мусулмонларга зиён етказган бир мушрик ўзини панага олиб, душмандан ҳимояланаётганди. Шунда Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу бир ўқ олиб, пойлаб турди. Ҳалиги киши қалқон остидан бошини кўтариши билан пешонасини нишонга олиб камон отди. Ўқ тўғри бориб пешонага тегди. У ўша заҳоти ўлди. Танаси гурсиллаб ерга қулади. Оёқлари тепага бир кўтарилиб тушди. Натижада аврати очилиб қолди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кулдилар. Аврати очилиб қолгани учун эмас, душман тарафдан бир кимса маҳв етилганига хурсанд бўлдилар.
Эътибор берилса, Омир отаси Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам нима учун кулганлари ҳақида икки марта сўраган. Чунки, воқеадан хабардор инсон хаёлига пешонасидан ўқ еб, ерга қулаган кимса аврати очилиб қолгани учун кулганмиканлар, деган фикр
келиши мумкин. Шунинг учун Омир чалкашликни бартараф этиш учун савол берган. Саъд ибн Абу Ваққос эса Пайғамбаримиз алайҳиссалом ҳалиги кишига қилган ишидан кулганларини айтган. Зеро, бир инсон аврати очилиб, уятга қолганида кулиш пайғамбардек зотга тўғри келмайди.
ДАВОМИ БОР