РИСОЛА:
Сўз — Мўминнинг Ўзлигидир
Қуръон ва Суннатда сўзни ўйлаб айтишнинг улуғ ҳикмати ҳақида
Ҳинд файласуфларидан
бир гуруҳи бир жойга йиғилиб, Бузуржмеҳрнинг ф а_
зилатларидан баҳс этадилар, охирида унинг шошил-
май, салмоқланиб гапириб, тингловчиларни махтал
қилиб қўйишидан бўлак нуқсонини топа олмайдилар.
Бузуржмеҳр бу гапни эшитиб, шундай жавоб беради:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш, «Нега шундай деб
қўйдим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир».
Дунёни хўп кўрган, сўз устаси чол,
Сўзлашдан илгари аниқлар аҳвол.
Оғзингга келганни валақлай берма,
Кейинроқ сўзлайсан, бундан ғам ема.
________________________________________
ТИЛ — ҚАЛБНИНГ ОЙНАСИ
Инсоннинг сўзи унинг қалбидаги сирларини очиб беради. Қуръон бизни огоҳлантиради:
مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
«Оғзидан бирорта сўз чиқмаски, уни кузатувчи фаришта ёзиб турмаса».
(Қоф, 18)
Бу оят шунчаки огоҳлантириш эмас — ақлни қимирлатадиган, қалбни ларзага соладиган ҳақиқат:
• Инсон ҳар секундида назоратда.
• Ҳар бир сўз — абадий қайд этилади.
• Ҳар бир ҷумла — тақдирида акс этади.
Шунинг учун Бузуржмеҳр айтган ҳикмат:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш — «Нега шундай дедим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир»,
бевосита Қуръон маъноларининг ҳаётий тафсири.
________________________________________
ПАЙҒАМБАР ﷺ – СЎЗ ОДОБИНИНГ УЛУҒ ЎҚИТУВЧИСИ
Расулуллоҳ ﷺ айтдилар:
«Ким Аллоҳга ва Охират кунига ишонса, яхши сўз айтсин ёки жим турсин».
(Бухорий ва Муслим)
Бу ҳадис Ислом одобининг асосий қоидаси:
ЯХШИ СЎЗ — МЎМИННИНГ ВАЗИФАСИ
СУКУТ — УНГАОНИНГ ҚУҚОНИДИР
Яхши сўз ишлари:
• Қалбларни рози қилади.
• Алоқаларни мустаҳкамлайди.
• Зикр каби савоб олиб келади.
Ёмон сўз ишлари:
• Ўртани бузади,
• Қалбни захарлайди,
• Қофлатда ҳаловатни йўқотади.
Набий ﷺ яна дедилар:
«Банда Аллоҳ ғазабланадиган бир сўзни ўйламай айтади ва шу билан Жаҳаннамга 70 йиллик масофага тушади».
(Термизий)
Бир сўз — етмиш йиллик ҳалокат!
Бир лаҳза — абадий оқибат!
Шунинг учун уламолар шундай дейди:
«Тил — бошқа аъзоларнинг таржимони… Агар уни тўғри сақласанг, қолган аъзолар ҳам тўғри бўлади».
________________________________________
СУКУТНИНГ ҚУДРАТИ — ҲИКОМАТ ВА ТАҚВО
Бузуржмеҳрнинг жавоби:
«Сукути ўйлаб туриш – пушаймонликдан яхшироқ»
Бу сўз мусулмон уламолари ҳикмати билан бир тан:
Али رضي الله عنه:
«Сўз сенинг асиринг; айтсан — сен унинг асирисиз».
Умар رضي الله عنه:
«Сен сукут сақлаган ҳар бир сўз – сенга фойда; айтган ҳар бир сўз – ё фойда, ё зарар»
Қуръонда эса Аллоҳ таоло шундай дейди:
«Эй мўминлар! Шошмангиз…»
(Ҳужурот, 1)
Уламолар буни шундай тафсир қиладилар:
“Бу оятда сўзда, ҳукмда, муносабатда шошилмаслик буйруқ қилинган”.
________________________________________
НИМА УЧУН СЎЗДА ШОШИЛМАСЛИК ТАҚВОДАН?
Чунки:
1) Сўз қайта олмайди
У оғиздан чиқиши билан тақдирга ёзилади.
2) Сўз қалбларни жароҳатлайди
Ножоиз бир сўз — оила вайронига айланади.
3) Сўз гуноҳларни келтиради
Ғийбат, бўҳтон, ҳақорат — шошиб чиқади.
4) Сўз инсоннинг ўзига ҳукм қилади
Пайғамбар ﷺ:
«Инсоннинг сўзи унинг ақлини кўрсатади».
5) Сукутининг савоби
Расулуллоҳ ﷺ:
«Сукути мўмин — ҳикмат»
________________________________________
ЎЙЛАБ СЎЗЛАШНИНГ ЕТТИ АФЗАЛЛИГИ
1. Одамларнинг қалбини енгил қилади
Ҳар бир мулойим сўз — садақа.
2. Низоларни йиғмайди
Шошилган жавоб — жанжал.
3. Назирингда обрў ошади
Акли етган киши сўз билан эмас, хулқ билан кўринади.
4. Сўзи савоб бўлади
Зикр, насийҳат, илм — тўғри сўздан бошланади.
5. Ўзи ҳам тинч бўлади
Ўйламай айтилган сўздан кейин инсон йиллар пушаймон бўлади.
6. Қалб покланади
Тил — қалбнинг ойнаси. Тилли пок — қалби пок.
7. Аллоҳ ҳузурида юз нурланади
Яхши сўз – нур. Ёмон сўз – zulmat.
________________________________________
ХИКМАТНИНГ УЛУҒ ХУЛОСАСИ
Бузуржмеҳр айтди:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш яхшироқ.
Ислом айтди:
«Яхши сўз айт ёки жим тур».
Қуръон айтди:
«Ҳар бир сўз ёзилади».
Шунинг учун мўмин:
• шошилмайди,
• ўйлайди,
• юраги билан ўлчайди,
• нутқи билан адолат қилади.
________________________________________
ДУО
اَللّٰهُمَّ أَلْهِمْنَا رُشْدَنَا وَاحْفَظْ أَلْسِنَتَنَا عَنْ كُلِّ مَا لَا يُرْضِيكَ
«Эй Аллоҳ, бизга тўғри йўлни илҳом этгин ва тилимизга Сен рози бўлмайдиган ҳар бир сўздан ҳимоя қилгин».
РИСОЛА:
Сўз — Мўминнинг Ўзлигидир
Қуръон ва Суннатда сўзни ўйлаб айтишнинг улуғ ҳикмати ҳақида
Ҳинд файласуфларидан
бир гуруҳи бир жойга йиғилиб, Бузуржмеҳрнинг ф а_
зилатларидан баҳс этадилар, охирида унинг шошил-
май, салмоқланиб гапириб, тингловчиларни махтал
қилиб қўйишидан бўлак нуқсонини топа олмайдилар.
Бузуржмеҳр бу гапни эшитиб, шундай жавоб беради:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш, «Нега шундай деб
қўйдим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир».
Дунёни хўп кўрган, сўз устаси чол,
Сўзлашдан илгари аниқлар аҳвол.
Оғзингга келганни валақлай берма,
Кейинроқ сўзлайсан, бундан ғам ема.
________________________________________
ТИЛ — ҚАЛБНИНГ ОЙНАСИ
Инсоннинг сўзи унинг қалбидаги сирларини очиб беради. Қуръон бизни огоҳлантиради:
مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
«Оғзидан бирорта сўз чиқмаски, уни кузатувчи фаришта ёзиб турмаса».
(Қоф, 18)
Бу оят шунчаки огоҳлантириш эмас — ақлни қимирлатадиган, қалбни ларзага соладиган ҳақиқат:
• Инсон ҳар секундида назоратда.
• Ҳар бир сўз — абадий қайд этилади.
• Ҳар бир ҷумла — тақдирида акс этади.
Шунинг учун Бузуржмеҳр айтган ҳикмат:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш — «Нега шундай дедим?» деб пушаймон бўлишдан яхшироқдир»,
бевосита Қуръон маъноларининг ҳаётий тафсири.
________________________________________
ПАЙҒАМБАР ﷺ – СЎЗ ОДОБИНИНГ УЛУҒ ЎҚИТУВЧИСИ
Расулуллоҳ ﷺ айтдилар:
«Ким Аллоҳга ва Охират кунига ишонса, яхши сўз айтсин ёки жим турсин».
(Бухорий ва Муслим)
Бу ҳадис Ислом одобининг асосий қоидаси:
ЯХШИ СЎЗ — МЎМИННИНГ ВАЗИФАСИ
СУКУТ — УНГАОНИНГ ҚУҚОНИДИР
Яхши сўз ишлари:
• Қалбларни рози қилади.
• Алоқаларни мустаҳкамлайди.
• Зикр каби савоб олиб келади.
Ёмон сўз ишлари:
• Ўртани бузади,
• Қалбни захарлайди,
• Қофлатда ҳаловатни йўқотади.
Набий ﷺ яна дедилар:
«Банда Аллоҳ ғазабланадиган бир сўзни ўйламай айтади ва шу билан Жаҳаннамга 70 йиллик масофага тушади».
(Термизий)
Бир сўз — етмиш йиллик ҳалокат!
Бир лаҳза — абадий оқибат!
Шунинг учун уламолар шундай дейди:
«Тил — бошқа аъзоларнинг таржимони… Агар уни тўғри сақласанг, қолган аъзолар ҳам тўғри бўлади».
________________________________________
СУКУТНИНГ ҚУДРАТИ — ҲИКОМАТ ВА ТАҚВО
Бузуржмеҳрнинг жавоби:
«Сукути ўйлаб туриш – пушаймонликдан яхшироқ»
Бу сўз мусулмон уламолари ҳикмати билан бир тан:
Али رضي الله عنه:
«Сўз сенинг асиринг; айтсан — сен унинг асирисиз».
Умар رضي الله عنه:
«Сен сукут сақлаган ҳар бир сўз – сенга фойда; айтган ҳар бир сўз – ё фойда, ё зарар»
Қуръонда эса Аллоҳ таоло шундай дейди:
«Эй мўминлар! Шошмангиз…»
(Ҳужурот, 1)
Уламолар буни шундай тафсир қиладилар:
“Бу оятда сўзда, ҳукмда, муносабатда шошилмаслик буйруқ қилинган”.
________________________________________
НИМА УЧУН СЎЗДА ШОШИЛМАСЛИК ТАҚВОДАН?
Чунки:
1) Сўз қайта олмайди
У оғиздан чиқиши билан тақдирга ёзилади.
2) Сўз қалбларни жароҳатлайди
Ножоиз бир сўз — оила вайронига айланади.
3) Сўз гуноҳларни келтиради
Ғийбат, бўҳтон, ҳақорат — шошиб чиқади.
4) Сўз инсоннинг ўзига ҳукм қилади
Пайғамбар ﷺ:
«Инсоннинг сўзи унинг ақлини кўрсатади».
5) Сукутининг савоби
Расулуллоҳ ﷺ:
«Сукути мўмин — ҳикмат»
________________________________________
ЎЙЛАБ СЎЗЛАШНИНГ ЕТТИ АФЗАЛЛИГИ
1. Одамларнинг қалбини енгил қилади
Ҳар бир мулойим сўз — садақа.
2. Низоларни йиғмайди
Шошилган жавоб — жанжал.
3. Назирингда обрў ошади
Акли етган киши сўз билан эмас, хулқ билан кўринади.
4. Сўзи савоб бўлади
Зикр, насийҳат, илм — тўғри сўздан бошланади.
5. Ўзи ҳам тинч бўлади
Ўйламай айтилган сўздан кейин инсон йиллар пушаймон бўлади.
6. Қалб покланади
Тил — қалбнинг ойнаси. Тилли пок — қалби пок.
7. Аллоҳ ҳузурида юз нурланади
Яхши сўз – нур. Ёмон сўз – zulmat.
________________________________________
ХИКМАТНИНГ УЛУҒ ХУЛОСАСИ
Бузуржмеҳр айтди:
«Нима десам экан?» деб ўйлаш яхшироқ.
Ислом айтди:
«Яхши сўз айт ёки жим тур».
Қуръон айтди:
«Ҳар бир сўз ёзилади».
Шунинг учун мўмин:
• шошилмайди,
• ўйлайди,
• юраги билан ўлчайди,
• нутқи билан адолат қилади.
________________________________________
ДУО
اَللّٰهُمَّ أَلْهِمْنَا رُشْدَنَا وَاحْفَظْ أَلْسِنَتَنَا عَنْ كُلِّ مَا لَا يُرْضِيكَ
«Эй Аллоҳ, бизга тўғри йўлни илҳом этгин ва тилимизга Сен рози бўлмайдиган ҳар бир сўздан ҳимоя қилгин».
Comment
Share
Send as a message
Share on my page
Share in the group