Odiljon Avaznazarov

#shohbayt

59.

Икки дунёдин кечиб ёр истаган топмиш висол,

Эй Навоий, келки йўқтур эҳтимоли ўзгача.

Алишер Навоий

Насрий баён

Икки дунёдан кечиб ёрни истаган киши, албатта, висолга етади. Эй Навоий, бундан ўзгача бўлмоғи мумкин эмас!

Байт шарҳи:

Нега энди ҳақиқий ёр бўлмиш Тангри висолига етиш учун икки дунёдан кечиши керак? Бу ўткинчи дунё неъматларидан, моддиятдан кечишни тушуниш мумкин. Аммо боқий дунё – нариги дунёдан кечиш масаласи таҳлилталаб. Ахир инсонлар умри давомида қанчадан-қанча хайрли, савобли ишларни нариги дунёда роҳатга, жаннатга эришиш учун қилишадику?!

   Бир ривоятга кўра, Робия Адавия исмли авлиё аёл кунларнинг бирида бир қўлида машъала, бирида бир челак сув кўтариб йўлда югуриб кетаётганмиш. Ундан буларни кўтариб қаерга кетяпсан, дейишса, сув билан дўзахни ўчириб, машъал билан жаннатни ёқиб юбормоқчиман, деган экан. Бу билан Робия одамлар дўзахдан қўрққани, жаннатни орзу қилгани учун Оллоҳга сиғиниб, эътиқод қилишади. Аслида нимаики амал қилсангиз, дўзахдан эмас Оллоҳдан қўрққанингиз ва жаннатни эмас Оллоҳ жамолини орзу қилганингиз учун қилинг, демоқчи бўлган.

   Демак, у дунёдаги жаннату дўзах, ёки бу дунёдаги неъматлар каби воситаларга эмас, балки тўғридан-тўғри Оллоҳнинг ўзига интилган киши унинг висолига эришар экан! Навоий эътирофича, бундан ўзгача бўлиши мумкин эмас!

Одилжон Раҳматуллоҳ

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#қитъа

“Badoye’u-l-vasat”dagi 33-qit’a

Xo‘bkim shamoyilida onsiz bo‘lg‘ay, ani suratqa tashbih qilibdurki, jonsiz bo‘lg‘ay

Xo‘bkim, yo‘qtur shamoyil birla shirin so‘z anga,

Saydi bo‘lmas el, nechakim bo‘lsa zebo suvrati.

Xil’atin zarbaft debodin gar etsun bil yaqin,

Kim namudor ichradur zarbaft debo suvrati.

Lug‘at:

Xo‘b – chiroyli, go‘zal;

Shamoyil – xulq, axloq;

Sayd – ovlamoq, o‘ziga tortmoq;

Xil’at – hashamatli kiyim, sarpo;

Namudor – ko‘rinishli, ko‘rinib turgan;

Debo – nozik va nafis naqshlar solib to‘qilgan ipak mato.

Nasriy bayon:

Chiroyli husn sohibining axloqi go‘zal bo‘lmasa, uni jonsiz suratga tashbeh qiladilar

Chiroyli husn sohibida go‘zal axloq va shirin so‘z bo‘lmasa, ko‘rinishi har qancha zebo bo‘lsa ham, el unga ko‘ngil bermaydi.

Bilki, bu kabilar zarbaft ipakdan hashamatli kiyim kiydirilgani bilan nozik mato suratidan o‘zga narsa emas.

Badiiy san’atlar:

Kalomi jome’ – nasihat;

Baroati istehlol – she’r boshida mazmunga ishora;

Takrir – zarbaft debo;

Tanosib – zarbaft debo, xil’at;

Tazod;

Tashbeh – fe’l-atvori yaxshi bo‘lmagan go‘zallar jonsiz suratga o‘xshatilgan.

Xulosa: go‘zal xulq va shirin so‘z sohibi bo‘lish targ‘ib qilingan.

Odiljon Rahmatulloh,

PhD, dotsent

KANALGA ULANISH:

👇👇👇

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#қитъа

“Badoye’u-l-vasat”dagi 57-qit’a

O‘z isyonining shiddat va kasratin der va Haq karami ollinda ani afv qilmoqning suhulatin

Qilibmen oncha isyonkim, agar do‘zax aro kirsam,

Mening behad gunohim birla do‘zax sarbasar to‘lg‘ay.

Xudoyo, afv osonroqdurur, yo‘qsa g‘azab qilsang,

Magarkim o‘zga do‘zax, o‘zga o‘t, o‘zga azob o‘lg‘ay.

Vazni:

Mafoiylun / mafoiylun / mafoiylun / mafoiylun /

V – – – /  V – – – /  V – – – /  V – – – /

Hazaji musammani solim

O‘qilishi:

Qi-lib-men-on / cha-is-yon-kim, / a-gar-do‘:-zax / a-ro-kir-sam, /

Me-ning-be:-had / gu-no-him-bir / la-do‘:-zax-sar / ba-sar-to‘l-g‘ay. /

Lug‘at:

Kasrat – ko‘plik;

Suhulat – osonlik, yengillik;

Shiddat – zarb, zo‘r; qattiqlik, og‘irlik;

Sarbasar – butunlay, boshdan oyoq.

Nasriy bayon:

O‘z isyonining shiddati va ko‘pligini hamda Haq karami oldida uni afv qilmoqning osonligini aytur

Shunchalar ko‘p isyon qilganmanki, agar do‘zax aro kirsam, do‘zax boshdan oyoq mening behad gunohim bilan to‘ladi.

Xudoyo, afv qilmoq Sen uchun oson. Ammo g‘azab qiladigan bo‘lsang, men uchun shunday bir do‘zax, shunday bir olov va shunday bir azob bo‘ladiki, uning mislini ko‘rmoq mumkin emas.

Badiiy san’atlar:

Baroati istehlol;

Tazod – afv, g‘azab;

Takrir – do‘zax;

Kalomi jome’ – nasihat va shikoyat;

Tanosub – do‘zax, o‘t, azob.

Odiljon Rahmatulloh,

PhD, dotsent

KANALGA ULANISH:

👇👇👇

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmi

#daftar_hoshiyasidagi_bitiklar

Alisher Navoiyning lirik va liro-epik asarlari, asosan, Qur'oni Karim va Hadisi sharifning badiiy talqinidan iboratdir. Bu esa Navoiy asarlari abadiyatini ta'minlagan eng muhim omillardan biridir!

Odiljon Rahmatulloh

KANALGA ULANISH:

👇👇👇

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#daftar_hoshiyasidagi_bitiklar

Yoshlarimiz xalqimiz, millatimiz buyukligini ko‘rsatadigan jihatlarning qadrini bilgan, anglagan holda ulg‘aymog‘i kerak. Ana shunday jihatlardan biri, shubhasiz, Alisher Navoiy va uning ijodidir!

Odiljon Rahmatulloh

KANALGA ULANISH:

👇👇👇

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy