ስድብ ለምኔ በ(Piakilo)
ሰዎች ለምን ይሳደባሉ? ሰዎች የሚሳደቡበት ብዙ ምክኛቶች አሉ፡፡ እነዚህን ምክንያቶች ማወቅ እንዴት ከዚህ አስቀያሚ ፀባይ ልንከላከል ወይም ልንላቀቅ እንድንችል ለማወቅ ይረዳናልና እስቲ ምክንያቶቹን እንያቸው፡፡
1) መሸማቀቅ (Insecurity)፡ እና ዝቅተኛ የራስ መተማመን፡ ሰዎች ሌሎችን ከሚሰድቡባቸው በጣም የተለመዱ ምክንያቶች አንዱ ስለራሳቸው ጥሩ ስሜት እንዲሰማቸው ማድረግ ነው። ሌሎችን ዝቅ ቅርጎ በማስቀመጥ ቢያንስ በአመለካከታቸው የራሳቸውን ደረጃ ከፍ ያደረጉ ይመስላቸዋል። ይህ የራሳቸውን አለመረጋጋት ለመሸፈን የመከላከያ ዘዴ ሊሆን ይችላል.
2) ማህበራዊ ተስማሚነት (Social Conformity)፡ አንዳንድ ጊዜ ሰዎች በቡድናቸው ወይም በአካባቢያቸው ሌላውን መስደብ በማህበራዊ ተቀባይነት ስላለው ሌሎችን ይሰድባሉ። እነሱ ራሳቸው ዒላማ እንዳይሆኑ ከቡድናቸው ጋር መስለው እና ተስማምተው መኖራቸውን ማሳያ ሊሆን ይችላል፡፡
3) ኃይል እና ቁጥጥር (Power and Control)፡ ስድብ በማህበራዊ ወይም በሙያዊ ተዋረድ ውስጥ የበላይነትን ለመፍጠር ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል። እንዲሁም ጉልበተኛው በተጠቂው ላይ የኃይል እና የመቆጣጠር ስሜት የሚሰማው የጉልበተኝነት አይነት ሊሆን ይችላል። መጥፎ ፖለቲከኞች ይህን ዘዴ ብዙ ጊዜ ይጠቀሙበታል፡፡
4) የመከላከያ ዘዴ (Defensive mechanism)፡ ሰዎች በእምነታቸው፣ በራሳቸው አስተሳሰብ ወይም በሥጋዊ ማንነታቸው ላይ ስጋት ሲሰማቸው፣ የሚሰማቸውን ስጋት ለማስወገድ ሲሉ ስድብ ሊሰነዝሩ ይችላሉ።
5) ማላከክ (Projection)፡ ይህ ሰዎች የማይፈለጉ የውስጥ ስሜታቸውን፣ ሀሳባቸውን ወይም ባህሪያቸውን በሌላ ሰው ላይ የሚለጥፉበት የመከላከያ ዘዴ ነው። አንድ ሰው ስለራሱ የተለየ አሉታዊ ስሜት ከተሰማው፣ ለራሱ ያለውን አስቀያሚ አመለካከት የሚያንፀባርቁ ቃላትን በመጠቀም ሌላ ሰው ሊሰድብ ይችላል።
6) ስሜታዊነት እና የስሜታዊነት ቁጥጥር እጥረት (Impulsivity and lack of emotional regulation)፡ አንዳንድ ሰዎች ስሜታቸውን በብቃት ለመቆጣጠር የሚረዱ መሳሪያዎችን የላቸው ይሆናል። በዛም ምክንያት ውጤቱ ምን ሊሆን እንደሚችል ሳያስቡ በችኮላ ይጮሃሉ.
7) ባህላዊ ወይም ማህበራዊ ሁኔታ (Cultural or social conditioning)፡ በአንዳንድ ባህሎች ወይም ንዑስ ባህሎች፣ ጠብ አጫሪ ግንኙነት ወይም (banter) የተለመደ ነው። በአንድ ባህል ውስጥ እንደ ስድብ የሚቆጠር ነገር በሌላው ውስጥ የተለመደ ውይይት ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። የሁለተኛ ደረጃ ተማሪ እያለሁ አንዲት ልጅ ወንድ ሴትን ካልመታት እንዴት እንደወደድዳት ታውቃለች? ብላኝ እጅግ ግራ እንደገባኝ ትዝ ይለኛል፡፡ ይኼ ነገር እውነት ከሆነ እኔ ደሞ በፍጹም ማድረግ ስለማይቻለኝ ምናልባት መስከር ይኖርብኝ ይሆን ብዬ እንዳሰብኩም ትዝ ይለኛል - እንድወዳት እንድታውቅ የምፈልጋትን ሴት ለመምታት፡፡ ደግነቱ የምወዳት ልጅ እንኳን እኔ ቤተሰቦቿም አንዲት ቀን እጃቸውን አንስተውባት የማታውቅ ሆና ተገላገልኩ፡፡
8) ትኩረት እና እውቅና ፍለጋ (Attention & recognition seeking)፡ አንዳንድ ሰዎች ከእኩዮቻቸው፣ ከባለስልጣን ወይም ከሚሰድቡት ሰው እንኳን ሳይቀር ትኩረት ለማግኘት ሲሉ ሌሎችን ይሰድባሉ። ትኩረት አጥነትን በሌላ መንገድ መመለስ ካልቻሉ ልማድ ሊሆንባቸው ይችላል፡፡ በተለይ መሳደብ የእውነትም ትኩረት ያስገኘላቸው ከመሰላቸው ላይመለሱ ሊጨድዱ ይችላሉ፡፡
9) የርህራሄ ማነስ (Lack of empathy)፡ አንዳንድ ሰዎች የሌሎችን ስሜት በትክክል አይረዱም ወይም ግድ አይሰጣቸውም፣ ስለዚህ በተቀባዩ ላይ ያለውን ስሜታዊ ተፅእኖ ሳያስቡ ሊሳደቡ ይችላሉ። የርህራሄ ማነስ እንደልቡ እንዲስፋፋ ከፈቀዱለት ለጥሩውም ለመጥፎውም ለገዛ ራሳቸውም በርህራሄ ማሰብን ሰዎች ሊዘነጉና ከሰውነት ሊወጡ ይችላሉ፡፡
10) በቀል ወይም የበቀል እርምጃ (Revenge or retaliation)፡ አንድ ሰው እንደተበደለ ወይም እንደተናቀ ከተሰማው፣ ሌላውን ሰው በበቀል ሊሳደብ ይችላል። ይህ በጥፊ ሲመታ መልሶ እንደመምታት ያለ ድንገተኛ ተግባር ወደ ቂም አድጎ ቂም በቀልን እንዳያስከትል ወዲያው ነገሩን አራግፎ መቀመጥ ጥሩ ነው፡፡
ከስድብ ጀርባ ያሉትን ምክንያቶች መረዳት ግለሰቦች ችግሩን እንዲቋቋሙ ይረዳቸዋል እንዲሁም መንስኤዎቹን ለመፍታትም ይረዳል። በግላዊ ግንዛቤ፣ ግንኙነት ወይም ሙያዊ ጣልቃገብነት፣ የስድብ መነሳሳትን መፍታት ጤናማ መስተጋብር እና ግላዊ እድገትን ያመጣል። ስለዚህ ብዙውን ጊዜ ሌላውን በመስደብ ላይ ራሱን መላልሶ ያገኘ ሰው ከነዚህ ዘዴዎች አንዱን ተጠቅሞ ራሱን ቢረዳ ከራሱ አልፎ ሌላውንም ይጠቅማል፡፡ አንዳንዱን ተሳዳቢ የራሱን መድሃኒት የሚሰጠው ሰው ሲገኝ የሚያስደስት ቢመስልም በስድብ የሌላ ሰው ዳኛ ወይም ምሳሌ መሆን ምንም ጥቅም አያስገኝም፡፡ እንደውም የቡድኑ ባህል አንዳይሆን ያሰጋል እንጂ፡፡ ባህል የብዙ ሰዎች ተደጋጋሚ ልማድ ነው፡፡ የኔ የምንላትን ሀገራችንን የስድብ ባህል እንዲንሰራፋባት አስተዋፅኦ ላለማድረግ እንስራ፡፡
ስድብ ለምኔ በ(Piakilo)
ሰዎች ለምን ይሳደባሉ? ሰዎች የሚሳደቡበት ብዙ ምክኛቶች አሉ፡፡ እነዚህን ምክንያቶች ማወቅ እንዴት ከዚህ አስቀያሚ ፀባይ ልንከላከል ወይም ልንላቀቅ እንድንችል ለማወቅ ይረዳናልና እስቲ ምክንያቶቹን እንያቸው፡፡
1) መሸማቀቅ (Insecurity)፡ እና ዝቅተኛ የራስ መተማመን፡ ሰዎች ሌሎችን ከሚሰድቡባቸው በጣም የተለመዱ ምክንያቶች አንዱ ስለራሳቸው ጥሩ ስሜት እንዲሰማቸው ማድረግ ነው። ሌሎችን ዝቅ ቅርጎ በማስቀመጥ ቢያንስ በአመለካከታቸው የራሳቸውን ደረጃ ከፍ ያደረጉ ይመስላቸዋል። ይህ የራሳቸውን አለመረጋጋት ለመሸፈን የመከላከያ ዘዴ ሊሆን ይችላል.
2) ማህበራዊ ተስማሚነት (Social Conformity)፡ አንዳንድ ጊዜ ሰዎች በቡድናቸው ወይም በአካባቢያቸው ሌላውን መስደብ በማህበራዊ ተቀባይነት ስላለው ሌሎችን ይሰድባሉ። እነሱ ራሳቸው ዒላማ እንዳይሆኑ ከቡድናቸው ጋር መስለው እና ተስማምተው መኖራቸውን ማሳያ ሊሆን ይችላል፡፡
3) ኃይል እና ቁጥጥር (Power and Control)፡ ስድብ በማህበራዊ ወይም በሙያዊ ተዋረድ ውስጥ የበላይነትን ለመፍጠር ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል። እንዲሁም ጉልበተኛው በተጠቂው ላይ የኃይል እና የመቆጣጠር ስሜት የሚሰማው የጉልበተኝነት አይነት ሊሆን ይችላል። መጥፎ ፖለቲከኞች ይህን ዘዴ ብዙ ጊዜ ይጠቀሙበታል፡፡
4) የመከላከያ ዘዴ (Defensive mechanism)፡ ሰዎች በእምነታቸው፣ በራሳቸው አስተሳሰብ ወይም በሥጋዊ ማንነታቸው ላይ ስጋት ሲሰማቸው፣ የሚሰማቸውን ስጋት ለማስወገድ ሲሉ ስድብ ሊሰነዝሩ ይችላሉ።
5) ማላከክ (Projection)፡ ይህ ሰዎች የማይፈለጉ የውስጥ ስሜታቸውን፣ ሀሳባቸውን ወይም ባህሪያቸውን በሌላ ሰው ላይ የሚለጥፉበት የመከላከያ ዘዴ ነው። አንድ ሰው ስለራሱ የተለየ አሉታዊ ስሜት ከተሰማው፣ ለራሱ ያለውን አስቀያሚ አመለካከት የሚያንፀባርቁ ቃላትን በመጠቀም ሌላ ሰው ሊሰድብ ይችላል።
6) ስሜታዊነት እና የስሜታዊነት ቁጥጥር እጥረት (Impulsivity and lack of emotional regulation)፡ አንዳንድ ሰዎች ስሜታቸውን በብቃት ለመቆጣጠር የሚረዱ መሳሪያዎችን የላቸው ይሆናል። በዛም ምክንያት ውጤቱ ምን ሊሆን እንደሚችል ሳያስቡ በችኮላ ይጮሃሉ.
7) ባህላዊ ወይም ማህበራዊ ሁኔታ (Cultural or social conditioning)፡ በአንዳንድ ባህሎች ወይም ንዑስ ባህሎች፣ ጠብ አጫሪ ግንኙነት ወይም (banter) የተለመደ ነው። በአንድ ባህል ውስጥ እንደ ስድብ የሚቆጠር ነገር በሌላው ውስጥ የተለመደ ውይይት ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። የሁለተኛ ደረጃ ተማሪ እያለሁ አንዲት ልጅ ወንድ ሴትን ካልመታት እንዴት እንደወደድዳት ታውቃለች? ብላኝ እጅግ ግራ እንደገባኝ ትዝ ይለኛል፡፡ ይኼ ነገር እውነት ከሆነ እኔ ደሞ በፍጹም ማድረግ ስለማይቻለኝ ምናልባት መስከር ይኖርብኝ ይሆን ብዬ እንዳሰብኩም ትዝ ይለኛል - እንድወዳት እንድታውቅ የምፈልጋትን ሴት ለመምታት፡፡ ደግነቱ የምወዳት ልጅ እንኳን እኔ ቤተሰቦቿም አንዲት ቀን እጃቸውን አንስተውባት የማታውቅ ሆና ተገላገልኩ፡፡
8) ትኩረት እና እውቅና ፍለጋ (Attention & recognition seeking)፡ አንዳንድ ሰዎች ከእኩዮቻቸው፣ ከባለስልጣን ወይም ከሚሰድቡት ሰው እንኳን ሳይቀር ትኩረት ለማግኘት ሲሉ ሌሎችን ይሰድባሉ። ትኩረት አጥነትን በሌላ መንገድ መመለስ ካልቻሉ ልማድ ሊሆንባቸው ይችላል፡፡ በተለይ መሳደብ የእውነትም ትኩረት ያስገኘላቸው ከመሰላቸው ላይመለሱ ሊጨድዱ ይችላሉ፡፡
9) የርህራሄ ማነስ (Lack of empathy)፡ አንዳንድ ሰዎች የሌሎችን ስሜት በትክክል አይረዱም ወይም ግድ አይሰጣቸውም፣ ስለዚህ በተቀባዩ ላይ ያለውን ስሜታዊ ተፅእኖ ሳያስቡ ሊሳደቡ ይችላሉ። የርህራሄ ማነስ እንደልቡ እንዲስፋፋ ከፈቀዱለት ለጥሩውም ለመጥፎውም ለገዛ ራሳቸውም በርህራሄ ማሰብን ሰዎች ሊዘነጉና ከሰውነት ሊወጡ ይችላሉ፡፡
10) በቀል ወይም የበቀል እርምጃ (Revenge or retaliation)፡ አንድ ሰው እንደተበደለ ወይም እንደተናቀ ከተሰማው፣ ሌላውን ሰው በበቀል ሊሳደብ ይችላል። ይህ በጥፊ ሲመታ መልሶ እንደመምታት ያለ ድንገተኛ ተግባር ወደ ቂም አድጎ ቂም በቀልን እንዳያስከትል ወዲያው ነገሩን አራግፎ መቀመጥ ጥሩ ነው፡፡
ከስድብ ጀርባ ያሉትን ምክንያቶች መረዳት ግለሰቦች ችግሩን እንዲቋቋሙ ይረዳቸዋል እንዲሁም መንስኤዎቹን ለመፍታትም ይረዳል። በግላዊ ግንዛቤ፣ ግንኙነት ወይም ሙያዊ ጣልቃገብነት፣ የስድብ መነሳሳትን መፍታት ጤናማ መስተጋብር እና ግላዊ እድገትን ያመጣል። ስለዚህ ብዙውን ጊዜ ሌላውን በመስደብ ላይ ራሱን መላልሶ ያገኘ ሰው ከነዚህ ዘዴዎች አንዱን ተጠቅሞ ራሱን ቢረዳ ከራሱ አልፎ ሌላውንም ይጠቅማል፡፡ አንዳንዱን ተሳዳቢ የራሱን መድሃኒት የሚሰጠው ሰው ሲገኝ የሚያስደስት ቢመስልም በስድብ የሌላ ሰው ዳኛ ወይም ምሳሌ መሆን ምንም ጥቅም አያስገኝም፡፡ እንደውም የቡድኑ ባህል አንዳይሆን ያሰጋል እንጂ፡፡ ባህል የብዙ ሰዎች ተደጋጋሚ ልማድ ነው፡፡ የኔ የምንላትን ሀገራችንን የስድብ ባህል እንዲንሰራፋባት አስተዋፅኦ ላለማድረግ እንስራ፡፡
4
