Yomonlanayotgan odamning qaysi jihati zikr etilayotganiga qarab g'iybat 6 qismga bõlinadi:
* Badan g'iybati
Badan ğiybati deyilganda kishining tanasiga, jismiga aloqador ayblarni aytish tushuniladi.
* Libos ğiybati
Kishining libosini ğiybat qilish, masalan, falonchi gadoylarga õxshab kiyinadi, xarom libos kiyadi, ipak kõylak kiyadi, buzuqlarga õxshab kiyinadi, shimi tõpiğidan pastga tushib turadi va xokazo deb gapirishdan iboratdur.
* Nasab ğiybati
Nasab ğiybati deganda falonchining nasabi yaxshi emas yoki uning ota-bobosi tayin emas, zoti past yoki shajarasi nomalum va xokazo gaplarni aytish tushuniladi.
Xadis: Rosululloh sallollahu alayhi vassallam: " Hech bir odamning ikkinchi odamdan din yoki solih amaldan boshqa narsada ortiqligi yõq.", dedilar.
* Odatlar ğiybati
Odatlarni ğiybat qilishga flinching nihoyatda zaif, kõp uxlaydi, kõp yeydi, biror ishni eplolmaydi, õtirish odobini bilmaydi, oqibatini õylamaydi, xotinlar bilan maslahatlashadi va xokazo gaplarni aytish kiradi.
* Ibodat ğiybati
Ibodatlarni ğiybat qilish deganda undagi nuqson va kamchiliklarni gapirish, masalan, falonchi namozni yaxshi ado qilmaydi yoki tahajjud õqimaydi, nafllarga be'etibor, Ramazon rõzasida kamchilikka yõl qõyadi, namozlarni makruh vaqtda õqiydi deyish va shu kabilar tushuniladi.
Xikoya: Shayx Sa'diy bir kuni tahajjud vaqtida uxlayotgan odamlarni ğiybat qilib, " Bu odamlar xam namoz õqisa qanday yaxshi bõlar edi", dedi. Shunda u kishining otasi: " Sen ham uxlab, odamlarning ğiybatidan saqlansang, undan ham yaxshiroq bõlar edi", deb nasixat qildi
*Gunohlar ğiybati
Masalan, falonchi zino qiladi, dilida xasad va nafrati bor, yolğon gapirishga odatlangan, ota-onasiga nihoyatda ozor yetkazadi, qarindoshlari bilan aloqani uzgan, tili yomon, Hamish aroq ichadi, õğirlik qiladi va xokazolar deyish.
Xullas, hech kim ayb- nuqsondan xoli emas. Har bir odamda qandaydir nuqson va gunoh bõladi. Shuning uchun biror ayb tufayli boshqani ğiybat qilish noõrindir.
Yomonlanayotgan odamning qaysi jihati zikr etilayotganiga qarab g'iybat 6 qismga bõlinadi:
* Badan g'iybati
Badan ğiybati deyilganda kishining tanasiga, jismiga aloqador ayblarni aytish tushuniladi.
* Libos ğiybati
Kishining libosini ğiybat qilish, masalan, falonchi gadoylarga õxshab kiyinadi, xarom libos kiyadi, ipak kõylak kiyadi, buzuqlarga õxshab kiyinadi, shimi tõpiğidan pastga tushib turadi va xokazo deb gapirishdan iboratdur.
* Nasab ğiybati
Nasab ğiybati deganda falonchining nasabi yaxshi emas yoki uning ota-bobosi tayin emas, zoti past yoki shajarasi nomalum va xokazo gaplarni aytish tushuniladi.
Xadis: Rosululloh sallollahu alayhi vassallam: " Hech bir odamning ikkinchi odamdan din yoki solih amaldan boshqa narsada ortiqligi yõq.", dedilar.
* Odatlar ğiybati
Odatlarni ğiybat qilishga flinching nihoyatda zaif, kõp uxlaydi, kõp yeydi, biror ishni eplolmaydi, õtirish odobini bilmaydi, oqibatini õylamaydi, xotinlar bilan maslahatlashadi va xokazo gaplarni aytish kiradi.
* Ibodat ğiybati
Ibodatlarni ğiybat qilish deganda undagi nuqson va kamchiliklarni gapirish, masalan, falonchi namozni yaxshi ado qilmaydi yoki tahajjud õqimaydi, nafllarga be'etibor, Ramazon rõzasida kamchilikka yõl qõyadi, namozlarni makruh vaqtda õqiydi deyish va shu kabilar tushuniladi.
Xikoya: Shayx Sa'diy bir kuni tahajjud vaqtida uxlayotgan odamlarni ğiybat qilib, " Bu odamlar xam namoz õqisa qanday yaxshi bõlar edi", dedi. Shunda u kishining otasi: " Sen ham uxlab, odamlarning ğiybatidan saqlansang, undan ham yaxshiroq bõlar edi", deb nasixat qildi
*Gunohlar ğiybati
Masalan, falonchi zino qiladi, dilida xasad va nafrati bor, yolğon gapirishga odatlangan, ota-onasiga nihoyatda ozor yetkazadi, qarindoshlari bilan aloqani uzgan, tili yomon, Hamish aroq ichadi, õğirlik qiladi va xokazolar deyish.
Xullas, hech kim ayb- nuqsondan xoli emas. Har bir odamda qandaydir nuqson va gunoh bõladi. Shuning uchun biror ayb tufayli boshqani ğiybat qilish noõrindir.
4
2